- 33 -

CH¦¥NG iv: Kü thuËt an toµn khi sö dông m¸y x©y dùng

 1 më ®Çu

 -C¬ giíi ho¸ c¸c c«ng viÖc trong x©y dùng kh«ng nh÷ng n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng mµ cßn gi¶m chÊn th−¬ng tai n¹n do c¸c ®iÒu kiÖn lµm viÖc cña c«ng nh©n ®−îc gi¶m nhÑ vµ an toµn h¬n

.-C¸c m¸y mãc thi c«ng th−êng dïng trªn c«ng tr−êng: m¸y lµm ®Êt (m¸y ®µo, ñi, c¹p), m¸y n©ng chuyÓn (cÇn trôc, thang t¶i, b¨ng chuyÒn), m¸y s¶n xuÊt vËt liÖu (m¸y ®Ëp, nghiÒn, sµng ®¸, m¸y trén BT), m¸y gia c«ng kim lo¹i, gç, m¸y ®ãng cäc, m¸y khoan phôt v÷a, m¸y lu, m¸y san, m¸y ph¸t ®iÖn, biÕm ¸p, m¸y b¬m,... HÇu hÕt c¸c lo¹i m¸y mãc trªn ®Òu cã c¸c lo¹i phô tïng nh− d©y c¸p, curoa, rßng räc, puli, mãc cÈu, xÝch,...

-Khi sö dông c¸c m¸y mãc vµ c¸c phô tïng cña chóng nÕu kh«ng hiÓu biÕt hÕt c¬ cÊu vµ tÝnh n¨ng ho¹t ®éng, kh«ng n¾m v÷ng quy tr×nh vËn hµnh, kh«ng tu©n theo néi quy an toµn khi sö dông cã thÓ g©y ra nh÷ng sù cè vµ tai n¹n lao ®éng.

2 c¸c nguyªn nh©n chÝnh g©y ra sù cè, tai n¹n lao ®éng

-Nguyªn nh©n sù cè, tai n¹n khi sö dông m¸y mãc, thiÕt bÞ bao gåm thiÕt kÕ, chÕ t¹o, l¾p ®Æt vµ sö dông. ë ®©y chØ xem xÐt vµ ph©n tÝch nh÷ng nguyªn nh©n chñ yÕu vÒ l¾p ®Æt vµ sö dông.

1. M¸y sö dông kh«ng tèt:

a) M¸y kh«ng hoµn chØnh:

· ThiÕu thiÕt bÞ an toµn hoÆc cã nh÷ng ®· bÞ háng, ho¹t ®éng thiÕu chÝnh x¸c, mÊt t¸c dông tù ®éng b¶o vÖ khi lµm viÖc qu¸ giíi h¹n tÝnh n¨ng cho phÐp.

· ThiÕu c¸c thiÕt bÞ tÝn hiÖu ©m thanh, ¸nh s¸ng (®Ìn, cßi, chu«ng).

· ThiÕu c¸c thiÕt bÞ ¸p kÕ, v«n kÕ, ampe kÕ, thiÕt bÞ chØ søc n©ng cña cÇn trôc ë ®é v−¬n t−¬ng øng...

b) M¸y ®· h− háng:

 C¸c bé phËn, chi tiÕt cÊu t¹o cña m¸y ®· bÞ biÕn d¹ng lín, cong vªnh, r¹n nøt, ®øt

g·y.

· Hép sè bÞ trôc trÆc lµm cho vËn tèc chuyÓn ®éng theo ph−¬ng ngang, ph−¬ng ®øng,

xoay kh«ng chÝnh x¸c theo ®iÒu khiÓn cña ng−êi vËn hµnh.

· HÖ thèng phanh ®iÒu khiÓn bÞ gØ mßn kh«ng ®ñ t¸c dông h·m.

2. M¸y bÞ mÊt c©n b»ng æn ®Þnh:

· §©y lµ nguyªn nh©n th−êng g©y ra sù cè vµ tai n¹n.

· Do m¸y ®Æt trªn nÒn kh«ng v÷ng ch¾c: nÒn yÕu hoÆc nÒn dèc qu¸ gãc nghiªng cho

phÐp khi cÈu hµng hoÆc ®æ vËt liÖu.

· CÈu n©ng qu¸ träng t¶i.

· Tèc ®é di chuyÓn, n©ng h¹ vËt víi tèc ®é nhanh g©y ra m«men qu¸n tÝnh, m«men ly

t©m lín. §Æc biÖt h·m phanh ®ét ngét g©y ra lËt ®æ m¸y.

An toµn lao ®éng: Ch−¬ng IV:Kü thuËt an toµn khi sö dông m¸y x©y dùng

- 34 -

· M¸y lµm viÖc khi cã giã lín (trªn cÊp 6), ®Æc biÖt ®èi víi m¸y cã träng t©m cao.

3. ThiÕu c¸c thiÕt bÞ che ch¾n, rµo ng¨n nguy hiÓm:

· Vïng nguy hiÓm khi m¸y mãc ho¹t ®éng lµ kho¶ng kh«ng gian hay xuÊt hiÖn mèi

nguy hiÓm cho søc khoÎ vµ tÝnh m¹ng con ng−êi. Trong vïng nµy th−êng x¶y ra c¸c

tai n¹n sau:

M¸y kÑp, cuén quÇn ¸o, tãc, ch©n tay ë c¸c bé phËn truyÒn ®éng.

C¸c m·nh dông cô vµ vËt liÖu gia c«ng v¨ng b¾n vµo ng−êi.

Bôi, h¬i, khÝ ®éc to¶ ra ë c¸c m¸y gia c«ng vËt liÖu g©y nªn c¸c bÖnh ngoµi da,

¶nh h−ëng c¬ quan h« hÊp, tiªu ho¸ cña con ng−êi.

C¸c bé phËn m¸y va ®Ëp vµo ng−êi hoÆc ®Êt ®¸, vËt cÈu tõ m¸y r¬i vµo ng−êi

trong vïng nguy hiÓm.

Khoan ®µo ë c¸c m¸y ®µo, vïng ho¹t ®éng trong tÇm víi c¶u cÇn trôc.

4. Sù cè tai n¹n ®iÖn:

· Dßng ®iÖn rß rØ ra vá vµ c¸c bé phËn kim lo¹i cña m¸y do phÇn c¸ch ®iÖn bÞ háng.

· Xe m¸y ®Ì lªn d©y ®iÖn d−íi ®Êt hoÆc va ch¹m vµo ®−êng d©y ®iÖn trªn kh«ng khi

m¸y ho¹t ®éng ë gÇn hoÆc di chuyÓn phÝa d−íi trong ph¹m vi nguy hiÓm.

5. ThiÕu ¸nh s¸ng:

· ChiÕu s¸ng kh«ng ®Çy ®ñ lµm cho ng−êi ®IÒu khiÓn m¸y mãc dÔ mÖt mái, ph¶n x¹

thÇn kinh chËm, l©u ngµy gi¶m thÞ lùc lµ nguyªn nh©n gi¸n tiÕp g©y chÊn th−¬ng,

®ång thêi lµm gi¶m n¨ng suÊt lao ®éng vµ h¹ chÊt l−îng s¶n phÈm.

· ChiÕu s¸ng qu¸ thõa g©y hiÖn t−îng m¾t bÞ chãi, b¾t buéc m¾t ph¶i thÝch nghi. §iÒu

nµy lµm gi¶m sù thu hót cña m¾t, l©u ngµy thÞ lùc gi¶m.

· ThiÕu ¸nh s¸ng trong nhµ x−ëng hoÆc lµm viÖc vµo ban ®ªm, s−¬ng mï lµm cho

ng−êi ®iÒu khiÓn m¸y kh«ng nh×n râ c¸c bé phËn trªn m¸y vµ khu vùc xung quanh

dÉn tíi tai n¹n.

6. Do ng−êi vËn hµnh:

· Kh«ng ®¶m b¶o tr×nh ®é chuyªn m«n: ch−a thµnh thôc tay nghÒ, thao t¸c kh«ng

chuÈn x¸c, ch−a cã kinh nghiÖm xö lý kÞp thêi c¸c sù cè.

· Vi ph¹m c¸c ®iÒu lÖ, n«Þ quy, quy ph¹m an toµn: sö dông m¸y kh«ng ®óng c«ng cô,

tÝnh n¨ng sö dông.

· Kh«ng ®¶m b¶o c¸c yªu cÇu vÒ søc khoÎ: m¾t kÐm, tai nghÔnh ng·ng, bÞ c¸c bÖnh vÒ

tim m¹ch,...

· Vi ph¹m kû luËt lao ®éng: rêi khái m¸y khi m¸y ®ang cßn ho¹t ®éng, say r−îu bia

trong lóc vËn hµnh m¸y, giao m¸y cho ng−êi kh«ng cã nghiÖp vô, nhiÖm vô ®iÒu

khiÓn...

7. ThiÕu sãt trong qu¶n lý:

· ThiÕu hoÆc kh«ng cã hå s¬, lý lÞch tµi liÖu h−íng dÉn vÒ l¾p ®Æt, sö dông b¶o qu¶n

m¸y.

· Kh«ng thùc hiÖn ®¨ng kiÓm, kh¸m nghiÖm, chÕ ®é trung tu b¶o d−ìng, söa ch÷a

theo ®Þnh kú.

· Ph©n c«ng tr¸ch nhiÖm kh«ng râ rµng trong viÖc qu¶n lý sö dông.

An toµn lao ®éng: Ch−¬ng IV:Kü thuËt an toµn khi sö dông m¸y x©y dùng

- 35 -

§3 kü thuËt an toµn khi sö dông c¸c m¸y thi c«ng

I.§¶m b¶o sù cè ®Þnh cña m¸y:

-C¸c m¸y x©y dùng ph¶i ®¶m b¶o æn ®Þnh khi lµm viÖc, di chuyÓn vµ c¶ khi kh«ng ho¹t ®éng.

-Sù mÊt æn ®Þnh do:

· M¸y nghØ hoÆc lµm viÖc ë n¬i qu¸ dèc.

· NÒn kh«ng ch¾c ch¾n.

· Lµm viÖc qu¸ t¶i träng cho phÐp.

· Lùc qu¸n tÝnh vµ lùc ly t©m lín hoÆc gÆp khi giã lín...

-HÖ sè æn ®Þnh ®Æc tr−ng cho møc ®é an toµn khái lËt cña m¸y lµ tû sè gi÷a tæng m«men cña

c¸c lùc gi÷ vµ tæng m«men c¸c lùc g©y lËt ®èi víi ®iÓm lËt hoÆc ®−êng lËt:

K =

∑ M

∑ M

g

l

> 1

(4.1)

Trong ®ã:

+K: hÖ sè æn ®Þnh.

+Mg: m«men gi÷.

+Ml: m«men lËt.

-HÖ sè æn ®Þnh K ®−îc tÝnh khi cã t¶i träng K1 vµ khi kh«ng cã t¶i träng K2.

1.æn ®Þnh cña cÇn trôc tù hµnh:

a/Khi cã t¶i:

K1 =

H×nh 4.1: S¬ då tÝnh æn ®Þnh cÇn trôc

[G(b + c) cosá − Gh1 sin á ] − M 1 − M 2 − M 3 − M 4 − M 5 − M 6

Q(a − b)

> 1.15 (4.2)

Trong ®ã:

+G: träng l−îng m¸y cÇn trôc, ®iÓm ®Æt t¹i träng t©m (kg).

+Q: träng l−îng vËt cÈu tèi ®a (kg).

+Gc: träng l−îng tay cÇn, ®Æt ë ®Çu tay cÇn (kg).

+M1: m«men do t¸c dông ly t©m khi quay cÇn cã t¶i träng

An toµn lao ®éng: Ch−¬ng IV:Kü thuËt an toµn khi sö dông m¸y x©y dùng

M 1 =

- 36 -

2

900 − n 2 × H

+M2: m«men do lùc qu¸n tÝnh khi phanh h¹ vËt

M 2 =

Q × v × (a − b)

g × t

+M3: m«men t¹o ra khi di chuyÓn ®Çu tay cÇn theo ph−¬ng ngang

M 3 =

(Qc + Q) × v1 × h

g × t1

+M4: M«men t¹o ra khi thay ®æi ®é víi tay cÇn

M 4 =

(Qc + Q) × v2 × (a − b)

g × t 2

+M5=WxP: m«men do lùc giã t¸c dông lªn cabin cÇn trôc

+M6=W1xh: m«men do lùc giã t¸c dông lªn vËt cÇn cÈu

+a: kho¶ng c¸ch tõ trôc quay cña cÇn cÈu ®Õn träng t©m vËt cÈu trªn mÆt ph¼ng

ngang (m).

+b: kho¶ng c¸ch tõ trôc quay ®Õn ®−êng lËt(m).

+c: kho¶ng c¸ch tõ trôc quay ®Õn träng t©m cÇn trôc (m).

+H: kho¶ng c¸ch tõ ®Çu tay cÇn ®Õn träng t©m vËt cÈu (m).

+h: kho¶ng c¸ch tõ ®Çu tay cÇn ®Õn mÆt ®Êt (m).

+h1: kho¶ng c¸ch tõ träng t©m cÇn trôc ®Õn mÆt ®Êt (m).

+P: kho¶ng c¸ch tõ lùc giã lªn cabin ®Õn mÆt ®Êt (m).

+v: tèc ®é n©ng vËt (m/s).

+v1: tèc ®é di chuyÓn ngang cña ®Çu tay cÇn (m/s).

+v2: tèc ®é di chuyÓn ®øng cña tay cÇn (m/s).

+n: sè vßng quay cÇn trôc trong 1 phót.

+t: thêi gian khëi ®éng, h·m c¬ cÊu n©ng (s).

+t1: thêi gian khëi ®éng, h·m c¬ cÊu quay cÇn trôc (s).

+t2: thêi gian khëi ®éng, h·m c¬ cÊu thay ®æi ®é víi tay cÇn (s).

+W, W1: lùc giã t¸c dông lªn cabin, vËt cÈu (®−îc tÝnh an toµn víi ®iÓm ®Æt ®Çu tay

cÇn).

+á: gãc nghiªng mÆt ®Êt so víi ph−¬ng ngang.

+g: gia tèc träng tr−êng, lÊy b»ng 9.81m/s2.

Trong tr−êng hîp m¸y cÈn trôc lµm viÖc trªn mÆt ®Êt n»m ngang, nÕu kh«ng kh«ng xÐt ®Õn

c¸c thµnh phÇn lùc ly t©m, qu¸n tÝnh, giã,...th× hÖ sè æn ®Þnh t¶I träng K1 lµ:

K1 =

G × (b + c)

Q × (a − b)

≥ 1.4

(4.3)

b/Khi kh«ng

An toµn lao ®éng: Ch−¬ng IV:Kü thuËt an toµn khi sö dông m¸y x©y dùng

- 33 -

K 2 =

G × [(b − c) cosá −h1 sin á ]

W2 × h2

≥ 1.15 (4.4)

H×nh 4.2: S¬ då tÝnh æn ®Þnh cÇn trôc khi

kh«ng t¶i

2/BiÖn ph¸p an toµn khi sö dông m¸y x©y dùng:

-§Ó ®¶m b¶o æn ®Þnh cho cÇn trôc khi vËn hµnh ph¶i thùc hiÖn:

· Kh«ng cÈu qu¸ t¶i lµm t¨ng m«men lËt.

· Kh«ng ®Æt cÇn trôc lªn nÒn hoÆc ray cã ®é dèc lín h¬n quy ®Þnh.

· Kh«ng phanh ®ét ngét khi h¹ vËt cÇn cÈu.

· Kh«ng quay cÇn trôc hoÆc tay cÇn nhanh.

· Kh«ng n©ng h¹ tay cÇn nhanh.

· Kh«ng lµm viÖc khi cã giã lín (cÊp 6).

· §èi víi cÇn trô th¸p th−êng cã träng t©m cao gÊp 1.5-3 lÇn chiÒu réng ®−êng ray,

cho nªn ®é nghªng cña ®−êng ray ¶nh h−ëng rÊt lín ®Õn æn ®Þnh cÇn trôc th¸p. V× thÕ

kh«ng cho phÐp ray cã ®é dèc ngang, ®é dèc däc cã thÓ lµ 1-2.5% tøc kho¶ng 0o35-

1o30.

II.An toµn khi di chuyÓn m¸y:

-Sö dông c¸c m¸y mãc x©y dùng ë trªn c¸c c«ng tr−êng x©y dùng cã liªn quan ®Õn viÖc vËn

chuyÓn chóng trªn ®−êng s¾t vµ c¸c ®−êng vËn chuyÓn kh¸c. §Ó ng¨n ngõa sù dÞch chuyÓn

cña nh÷ng m¸y ®ã th−êng ®−îc buéc chÆt vµo toa tµu.

-Lùc t¸c dông lªn cÇn trôc hoÆc m¸y ®µo khi vËn chuyÓn ph¸t sinh kh«ng lín. Nã phô thuéc

vµo ®iÒu kiÖn di chuyÓn cña tµu vµ t¸c dông cña giã. Nguy hiÓm nhÊt lµ lùc g©y ra sù tr−ît

däc,®ã lµ lùc qu¸n tÝnh khi t¨ng tèc vµ h·m.

1. Lùc qu¸n tÝnh khi h·m tµu:

Tqt =

Q × v 2

3.6 2 × g × l

(4.5)

Trong ®ã:

+Q: träng l−îng m¸y ®−îc di chuyÓn (kg).

+v: tèc ®é di chuyÓn cña tµu khi b¾t ®Çu h·m (km/h).

+g: gia tèc träng tr−êng, 9.81m2/s.

+l: chiÒu dµi ®−êng h·m (m).

2. Lùc ly t©m:

Tlt =

Q × v 2

3.6 2 × g × R

(4.6)

Trong ®ã:

+R: b¸n kÝnh ®−êng vßng (m).

→Th−êng trÞ sè lùc ly t©m lÊy b»ng 170kg/tÊn nÕu R=300m vµ v=80km/h.

- 34 -

3. Lùc giã:

W = F × q × k

(4.7)

Trong ®ã:

+F: diÖn tÝch høng giã cña m¸y ®−îc di chuyÓn trªn tµu (m2).

+q: ¸p lùc giã ®¬n vÞ lÊy b»ng 100kg/m2.

+k: hÖ sè khÝ ®éng häc, lÊy 1.0-1.4

§4 kü thuËt an toµn khi sö dông c¸c thiÕt bÞ n©ng h¹

-Trªn c«ng tr−êng th−êng dïng c¸c lo¹i thiÕt bÞ bèc dì nh− cÇn trôc «t«, cÇn trôc b¸nh xÝch,

cÇn trôc th¸p,... hoÆc c¸c lo¹i m¸y cÇn trôc ®¬n gi¶n nh− kÝch têi, pal¨ng,...®Ó n©ng h¹, vËn

chuyÓn hµng ho¸, vËt liÖu, c¸c cÊu kiÖn...

-Khi sö dông c¸c lo¹i m¸y nµy, nhiÒu tr−êng hîp ®· x¶y ra tai n¹n do nhiÒu nguyªn nh©n

nh−ng nguyªn nh©n chñ yÕu th−êng gÆp lµ do tÝnh to¸n, sö dông hoÆc ®iÒu khiÓn c¸c thiÕt bÞ

n©ng h¹ cña c¸c lo¹i m¸y mãc kh«ng ®óng môc ®Ých hoÆc kh«ng theo quy ph¹m an toµn.

-Khi dïng m¸y bèc dì ph¶i ®Æc biÖt chó ý ®Õn ®é bÒn d©y c¸p, d©y xÝch vµ ®é tin cËy cña

phanh h·m.

I.C¸c tiªu chuÈn vµ an toµn khi sö dông c¸p:

1.Ph−¬ng ph¸p buéc kÑp ®Çu d©y c¸p:

-§Ó buéc chÆt ®Çu d©y c¸p, mèi nèi bÖn kh«ng ®−îc ng¾n h¬n 15 lÇn ®−êng kÝnh d©y c¸p vµ

300mm

-NÕu kÑp chÆt b»ng bul«ng th× sè bul«ng ph¶i tÝnh to¸n nh−ng kh«ng ®−îc Ýt h¬n 3 vµ bul«ng

ph¶i Ðp 2 nh¸nh d©y c¸p l¹i víi nhau. Kho¶ng c¸ch gi−ac 2 bul«ng phô thuéc vµo sè l−îng

bul«ng kÑp vµ ®−êng kÝnh d©y c¸p.

-Ngoµi ra nÕu kh«ng cã ph−¬ng ph¸p ch»ng buéc tèt th× vËt dÔ bÞ r¬i. Cã mét sè c¸ch buéc

c¸p nh− sau:

2.TÝnh to¸n søc chÞu t¶i cña c¸p:

- 35 -

-TÝnh to¸n c¸c lo¹i d©y c¸p theo c«ng thøc sau:

P

k

Trong ®ã:

+P: lùc kÐo ®øt d©y c¸p (kg).

+S: lùc kÐo thùc tÕ d©y c¸p (kg).

+k: hÖ sè dù tr÷ søc bÒn, ®èi víi lo¹i c¸p thÐp lÊy nh− sau:

· C¸p uèn treo ®Ó n©ng vËt t¶i träng ®Õn 50 tÊn → k=8

· C¸p uèn treo ®Ó n©ng vËt t¶i träng nÆng h¬n 50 tÊn → k=6

· C¸p buéc chÆt vËt nÆng treo trªn mãc cÈu hoÆc vßng treo → k=6

· C¸p kÐo, d©y ch»ng, d©y gi»ng cã xÐt ®Õn lùc giã → k=3.5

· Pal¨ng víi têi tay → k=4.5

· Pal¨ng víi têi ®iÖn → k=5

a/Khi d©y c¸p ë vÞ trÝ th¼ng ®øng:

Q

m × k

Trong ®ã:

+Q: khèi l−îng vËt nÆng (kg).

+Sn: lùc kÐo thùc tÕ trªn nh¸nh d©y c¸p (kg).

+m: sè nh¸nh d©y.

+k: hÖ sè dù tr÷ søc bÒn.

b/Khi d©y c¸p ë vÞ trÝ n»m nghiªng:

-Kh¶ n¨ng n©ng vËt cña nã gi¶m v× sù t¨ng lªn gãc nghiªng th× lùc kÐo ë c¸c nh¸nh còng t¨ng

lªn

H×nh 4.3: Sù ph©n bæ c¸c lùc trong d©y c

- 36 -

-Lùc kÐo trong mçi nh¸nh ®−íc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc:

S n =

1

cosá

×

Q

m

= c ×

Q

m

(4.10)

Trong ®ã:

+Q: khèi l−îng vËt nÆng (kg).

+c: hÖ sè phô thuéc gãc nghiªng cña c¸p, cã thÓ lÊy nh− sau

3.X¸c ®Þnh ®é dµi cña nh¸nh d-Trong tr−êng hîp cã ≥4 nh¸nh d©y th× ®é dµi d©y cña c¸c nh¸nh ®ång ®Òu nh− nhau cã ý

nghÜa rÊt quan träng v× ®¶m b¶o sù ph©n bè ®ång ®Òu t¶i träng lªn c¸c nh¸nh, nÕu kh«ng sÏ

cã nh¸nh chÞu v−ît t¶i lµm gi¶m tuæi thä cña d©y vµ cã khi g©y tai n¹n.

-ChiÒu dµi cña mçi nh¸nh d©y ®−îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc sau:

2

L = ⎜ ⎟ + h 2

⎝ 2 ⎠

(4.11)

Trong ®ã:

+L: ®é dµi cña nh¸nh d©y c¸p (m).

+h: chiÒu cao tam gi¸c t¹o thµnh bëi c¸c nh¸nh(m).

+b: kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c ®iÓm cè ®Þnh d©y c¸p theo ®−êng chÐo (m).

4.Lo¹i bá d©y c¸p trong qu¸ tr×nh sö dông:

-Trong qu¸ tr×nh sö dông c¸p ph¶i th−êng xuyªn kiÓm tra sè sîi ®øt hoÆc møc ®é gØ cña c¸p

mµ lo¹i bá.

-ViÖc lo¹i bá c¨n cø vµo sè sîi ®øt trªn ®o¹n dµi 1 b−íc bÖn, còng nh− dùa vµo sù h− háng bÒ

mÆt hoÆc mßn gØ c¸c sîi. (*B−íc bÖn c¸p lµ kho¶ng c¸ch däc trªn mÆt c¸p trong ®ã chøa tÊt

c¶ sè sîi c¸p trong tiÕt diÖn ngang↔t−¬ng tù nh− b−íc xo¾n*).

-C¸c quy ®Þnh:

· Tiªu chuÈn quy ®Þnh lo¹i bá c¸p phô thuéc vµo kÕt cÊu d©y c¸p, ph−¬ng ph¸p bÖn (tr¸i

chiÒu hay cïng chiÒu) vµ hÖ sè dù tr÷ søc bÒn ®−îc x¸c ®Þnh trong b¶ng sau

- 37 -

· C¸p cña nh÷ng m¸y n©ng dïng cÈu ng−êi, vËn chuyÓn c¸c kim lo¹i nãng, nÊu ch¶y,

c¸c chÊt ®éc, dÔ næ, dÔ ch¸y th× ph¶i lo¹i bá ®i khi sè sîi ®øt Ýt h¬n 2 lÇn so víi lo¹i

d©y c¸p kh¸c.

· Khi mÆt c¸p bÞ mßn hoÆc gØ th× sè sîi ®øt ph¶i gi¶m ®i t−¬ng øng so víi phÇn tr¨m tiªu

chuÈn quy ®Þnh.

· Khi d©y c¸p bÞ mßn hoÆc gØ ®Õn 40% kÝch th−íc ®−êng kÝnh ban ®Çu hoÆc bªn ngoµi

bÞ x©y x¸t th× coi nh− bÞ bá ®i.

II.Quy ®Þnh ®èi víi tang quay vµ rßng räc:

1.§−êng kÝnh cña tang quay, puli, rßng räc:

-§−êng kÝnh cña tang quay, puli vµ rßng räc cã ý nghÜa thiÕt thùc ®èi víi sù lµm viÖc an toµn

cña c¸p khi sö dông c¸p thÐp trong nh÷ng thiÕt bÞ n©ng h¹.

-§Ó ®¶m b¶o ®é bÒn mßn cña c¸p vµ tr¸nh cho c¸p khái biÕn d¹ng th× ®−êng kÝnh cña nã ph¶i

tÝnh theo ®−êng kÝnh cña c¸p bÞ uèn trong ®ã.

-§−êng kÝnh cho phÐp nhá nhÊt cña räng räc hoÆc tang cuén c¸p x¸c ®Þnh theo c«ng thøc:

D ≥ d (e − 1)   (4.12)

Trong ®ã:

+D: ®−êng kÝnh cña tang quay hoÆc rßng räc ë chç c¸p tiÕp xóc (®o theo ®¸y r·nh)

cña thiÕt bÞ n©ng h¹ (mm).

+d: ®−êng kÝnh c¸p thÐp (mm).

+e: hÖ sè phô thuéc vµo kiÓu d¸ng cña m¸y n©ng h¹ vµ chÕ ®é lµm viÖc cña nã:

§èi víi cÇn trôc cã tay cÇn, e=16-25.

§èi víi pal¨ng ®iÖn, e=20.

§èi víi têi tay, e=16.

§èi víi têi ®Ó n©ng ng−êi, e=25.

-ThÓ tÝch quÊn cña tang quÊn c¸p sÏ ®−îc x¸c ®Þnh tõ ®iÒu kiÖn lµ khi mãc cña cÇn trôc ë vÞ

trÝ thÊp nhÊt th× trªn tang quÊn c¸p cßn l¹i kh«ng ®−îc Ýt h¬n 1.5 vßng c¸p.

2.Quy ®Þnh vÒ tang h·m:

-TÊt c¶ c¸c m¸y vËn chuyÓn vµ n©ng h¹ nhÊt thiÕt ph¶i trang bÞ phanh h·m ®Ó phanh khi n©ng

hoÆc di chuyÓn vËt nÆng.

-Phanh h·m ph¶i tèt. §¸nh gi¸ tr¹ng th¸i phanh h·m b»ng hÖ sè h·m. HÖ sè nµy th−êng lÊy

b»ng 1.75, 2.00 vµ 2.50 t−¬ng øng víi chÕ ®é sö dông m¸y nhÑ, trung b×nh vµ nÆng.

-Khi sö dông têi quay nhÊt thiÕt ph¶i cã 2 phanh h·m: mét phanh ®Ó gi÷ vËt trªn cao vµ cßn

phanh kia ®Ó h¹ vËt tõ tõ. Trong mét sè têi, sù kÕt hîp nµy cã thÓ thùc hiÖn ®−îc dÔ dµng

b»ng c¸ch sö dông tay quay an toµn.

-Pal¨ng cÇn ®−îc trang bÞ lo¹i thiÕt bÞ h·m cã thÓ tù h·m vµ gi÷ vËt ë ®é cao bÊt kú khi n©ng

còng nh− khi h¹. Th−êng cã thÓ truyÒn ®éng b»ng trôc vÝt, b¸nh vÝt hoÆc b¸nh xe cãc.

-ThiÕt bÞ rßng räc ph¶i cã bul«ng ch»ng ®Ó phßng ngõa tr−êng hîp c¸p hoÆc xÝch bÞ tôt vµo

khe vµ kÑt l¹i trong ®ã.

III.æn ®Þnh cña têi:

1.Ph−¬ng ph¸p cè ®Þnh têi:

-§Ó ng¨n ngõa hiÖn t−îng tr−ît vµ lËt cña têi trong khi sö dông th× ph¶i cè ®Þnh chóng mét

c¸ch ch¾c ch¾n. Cã thÓ thùc hiÖn theo c¸c tr−êng hîp sau:

- 38 -

· §ãng c¸c cäc neo th¼ng ®øng vµo ®Êt ®Ó cè ®Þnh têi b»ng c÷ chÆn vµ ®èi träng.

· Ch«n neo d−íi hè thÕ, tøc lµ dïng 1 c©y hoÆc bã gç ch«n s©u (theo kiÓu n»m ngang)

d−íi ®Êt 1.5-3.5m; dïng c¸p buéc vµo gç, cßn ®Çu kia kÐo lªn mÆt ®Êt xiªn 1 gãc 30o-

45o ®Ó nèi vµo d©y neo têi.

-Trong tÊt c¶ mäi tr−êng hîp, quÊn d©y c¸p vµo trôc têi ph¶i tiÕn hµnh tõ phÝa d−íi tang quÊn

®Ó gi¶m m«men øng lùc trong d©y c¸p.

2.TÝnh to¸n æn ®Þnh têi:

H×nh 4.4: S¬ ®å tÝnh to¸n æn ®Þnh cña têi

a/Tr−êng hîp cã ®èi träng 1 bªn vµ d©y c¸p n»m ngang:

-§iÒu kiÖn æn ®Þnh khi kÐo têi theo ph−¬ng ngang:

G × a + Q × c = P × b

(4.13)

Trong ®ã:

+P: lùc kÐo d©y c¸p.

+G: träng l−îng têi.

+Q: träng l−îng ®èi träng.

+a, b, c: c¸c c¸nh tay ®ßn c¸c lùc ®èi víi ®iÓm A.

⇒Tõ c«ng thøc trªn, träng l−îng cña ®èi träng lµ :

Q =

P × b − G × a

c

× k

(4.14)

Trong ®ã:

+k: hÖ sè an toµn k=1.3-1.5

b/Tr−êng hîp cã ®èi träng phô vµ d©y c¸p cã ®é nghiªng:

-§iÒu kiÖn æn ®Þnh cña têi khi kÐo xiªn:

P sin á × c = G × c + Q × d + Q1 × l + P cosá × b

⇒Tõ c«ng thøc trªn, träng l−îng cña ®èi träng lµ :

(4.15)

Q1 =

P sin á × c − G × c − Q × d − P cosá × b

l

× k

(4.16)

Trong ®ã:

- 39 -

+Q1: träng l−îng ®èi träng phô.

3.TÝnh to¸n hè thÕ ®Ó cè ®Þnh têi:

-Khi neo b»ng hè thÕ cÇn tÝnh to¸n kiÓm tra c−êng ®é chÞu Ðp cña ®Êt vµ tiÕt diÖn thanh gç

neo.

a/Tr−êng hîp neo kh«ng cã gç gia c−êng:

-KiÓm tra æn ®Þnh cña neo d−íi t¸c dông cña lùc th¼ng ®øng:

Q+T ≥ kN2  (4.18)

Trong ®ã:

+Q: träng l−îng ®Êt t¸c dông lªn neo, tÝnh theo c«ng thøc:

Q =

b1 + b2

2

× H × l × ã

(4.19)

+b1,b2: bÒ réng phÝa d−íi vµ phÝa trªn hè thÕ.

+H: chiÒu s©u ®Æt neo.

+l: chiÒu dµi thanh neo.

+ã: khèi l−îng ®¬n vÞ cña ®Êt.

+T: lùc ma s¸t gi÷a ®Êt vµ gç neo, tÝnh theo c«ng thøc:

T = fN1

+f: hÖ sè ma s¸t gi÷a gç vµ ®Êt, f=0.50

+N1: thµnh phÇn n»m ngang cña lùc S.

+k: hÖ sè æn ®Þnh, k=3.

-KiÓm tra ¸p suÊt cho phÐp lªn ®Êt do lùc ngang N1:

[ó d ]× µ ≥

N1

h × l

(4.20)

Trong ®ã:

+µ: hÖ sè gi¶m ¸p suÊt cho phÐp cña ®Êt v× c−êng ®é chÞu lùc cña ®Êt kh«ng ®ång

®Òu, µ=0.25

+h: chiÒu cao bã gç neo.

-KiÓm tra tiÕt diÖn thanh neo:

· Khi kÐo b»ng 1 d©y, m«men uèn lín nhÊt gÇn ®óng:

M =

ql 2

8

=

Sl

8

Trong ®ã:

+q: lùc ph©n bè cña lùc S trªn suèt chiÒu dµi cña thanh gç neo.

+S: lùc trong d©y c¸p.

- 40 -

· Khi kÐo b»ng 2 d©y víi gãc nghiªng â, thanh neo ®−îc kiÓm tra ®iÒu kiÖn uèn vµ nÐn:

M«men uèn lín nhÊt:

M =

qa 2

2

=

Sa 2

2l

Trong ®ã:

+a: kho¶ng c¸ch tõ ®Çu thanh neo ®Õn chç buéc d©y c¸p.

Lùc däc trong thanh neo:

N =

S

2

cos â

Trong ®ã:

+â: gãc gi÷a d©y nÐo vµ thanh neo trong mÆp ph¼ng chøa 2 nh¸nh d©y c¸p.

-øng suÊt tÝnh to¸n trong thanh neo:

ó g =

M

W

+

N

F

≤ mR

(4.21)

Trong ®ã:

+W: m«men chèng uèn cña tiÕt diÖn thanh gç neo, W=0.1nd3.

+d,n: ®−êng kÝnh 1 thanh gç vµ sè l−îng thanh gç lµm neo.

+F: diÖn tÝch tiÕt diÖn ngang cña thanh neo.

+m: hÖ sè ®iÒu kiÖn lµm viÖc cña thanh neo.

+R: c−êng ®é tÝnh to¸n cña gç lµm neo.

b/Tr−êng hîp hè thÕ cã gç gia c−êng:

-KiÓm tra tÝnh to¸n t−¬ng tù nh− trªn nh−ng träng l−îng Q cña ®Êt ®−îc tÝnh Q=H.b.l.ã (b: bÒ

réng hè thÕ)

-KiÓm tra ¸p suÊt cho phÐp lªn ®Êt do lùc ngang N1:

[ó d ]× µ ≥

N1

(h1 + h2 )× l

(4.22)