CH¦¥NG vi: Kü thuËt an toµn vÒ ®iÖn

1 nguyªn nh©n vµ t¸c h¹i cña tai n¹n ®iÖn

I.T¸c dông cña dßng ®iÖn ®èi víi c¬ thÓ con ng−êi:

-Khi ng−êi tiÕp xóc víi ®iÖn sÏ cã 1 dßng ®iÖn ch¹y qua ng−êi vµ con ng−êi sÏ chÞu t¸c dông

cña dßng ®iÖn ®ã.

-T¸c h¹i cña dßng ®iÖn ®èi víi c¬ thÓ con ng−êi cã nhiÒu d¹ng: g©y báng, ph¸ vì c¸c m«, lµm

g·y x−¬ng, g©y tæn th−¬ng m¾t, ph¸ huû m¸u, lµm liÖt hÖ thèng thÇn kinh,...

-Tai n¹n ®iÖn giËt cã thÓ ph©n thµnh 2 møc lµ chÊn th−¬ng ®iÖn (tæn th−¬ng bªn ngoµi c¸c

m«) vµ sèc ®iÖn (tæn th−¬ng néi t¹i c¬ thÓ).

1.ChÊn th−¬ng ®iÖn:

-Lµ c¸c tæn th−¬ng côc bé ë ngoµi c¬ thÓ d−íi d¹ng: báng, dÊu vÕt ®iÖn, kim lo¹i ho¸ da.

ChÊn th−¬ng ®iÖn chØ cã thÓ g©y ra 1 dßng ®iÖn m¹nh vµ th−êng ®Ó l¹i dÊu vÕt bªn ngoµi.

a/Báng ®iÖn:

-Do c¸c tia hå quang ®iÖn g©y ra khi bÞ ®o·n m¹ch, nh×n bÒ ngoµi kh«ng kh¸c g× c¸c lo¹i

báng th«ng th−êng. Nã g©y chÕt ng−êi khi qu¸ 2/3 diÖn tÝch da cña c¬ thÓ bÞ báng. Nguy

hiÓm h¬n c¶ lµ báng néi t¹ng c¬ thÓ dÉn ®Õn chÕt ng−êi mÆc dï phÝa ngoµi ch−a qu¸ 2/3.

b/DÊu vÕt ®iÖn:

-Lµ 1 d¹ng t¸c h¹i riªng biÖt trªn da ng−êi do da bÞ Ðp chÆt víi phÇn kim lo¹i dÉn ®iÖn ®ång

thêi d−íi t¸c dông cña nhiÖt ®é cao (kho¶ng 120oC).

c/Kim lo¹i ho¸ da:

-Lµ sù x©m nhËp cña c¸c m·nh kim lo¹i rÊt nhá vµo da do t¸c ®éng cña c¸c tia hå quang cã

b·o hoµ h¬i kim lo¹i (khi lµm c¸c c«ng viÖc vÒ hµn ®iÖn).

2.Sèc ®iÖn:

-Lµ d¹ng tai n¹n nguy hiÓm nhÊt. Nã ph¸ huû c¸c qu¸ tr×nh sinh lý trong c¬ thÓ con ng−êi vµ

t¸c h¹i tíi toµn th©n. Lµ sù ph¸ huû c¸c qu¸ tr×nh ®iÖn vèn cã cña vËt chÊt sèng, c¸c qu¸ tr×nh

nµy g¾n liÒn víi kh¶ n¨ng sèng cña tÕ bµo.

-Khi bÞ sèc ®iÖn c¬ thÓ ë tr¹ng th¸i co giËt, mª man bÊt tØnh, tim phæi tª liÖt. NÕu trong vßng

4-6s, ng−êi bÞ n¹n kh«ng ®−îc t¸ch khái kÞp thêi dßng ®iÖn co thÓ dÉn ®Õn chÕt ng−êi.

-Víi dßng ®iÖn rÊt nhá tõ 25-100mA ch¹y qua c¬ thÓ còng ®ñ g©y sèc ®iÖn. BÞ sèc ®iÖn nhÑ

cã thÓ g©y ra kinh hoµng, ngãn tay tª ®au vµ co l¹i; cßn nÆng cã thÓ lµm chÕt ng−êi v× tª liÖt

h« hÊp vµ tuÇn hoµn.

-Mét ®Æc ®iÓm khi bÞ sèc ®iÖn lµ kh«ng thÊy râ chç dßng ®iÖn vµo ng−êi vµ ng−êi tai n¹n

kh«ng cã th−¬ng tÝch.

II.C¸c nh©n tè ¶nh h−ëng tíi møc ®é trÇm träng khi bÞ ®iÖn giËt:

1.C−êng ®é dßng ®iÖn ®i qua c¬ thÓ:

-Lµ nh©n tè chÝnh ¶nh h−ëng tíi ®iÖn giËt. TrÞ sè dßng ®iÖn qua ng−êi phô thuéc vµo ®iÖn ¸p

®Æt vµo ng−êi vµ ®iÖn trë cña ng−êi, ®−îc tÝnh theo c«ng thøc:

U

Rng

Trong ®ã:

- 64 -

+U: ®iÖn ¸p ®Æt vµo ng−êi (V).

+Rng: ®iÖn trë cña ng−êi (Ω).

-Nh− vËy cïng ch¹m vµo 1 nguån ®iÖn, ng−êi nµo cã ®iÖn trë nhá sÏ bÞ giËt m¹nh h¬n. Con

ng−êi cã c¶m gi¸c dßng ®iÖn qua ng−êi khi c−êng ®é dßng ®iÖn kho¶ng 0.6-1.5mA ®èi víi

®iÖn xoay chiÒu (øng tÇn sè f=50Hz) vµ 5-7mA ®èi víi ®iÖn 1 chiÒu.

-C−êng ®é dßng ®iÖn xoay chiÒu cã trÞ sè tõ 8mA trë xuèng cã thÓ coi lµ an toµn. C−êng ®é

dßng ®iÖn 1 chiÒu ®−îc coi lµ an toµn lµ d−íi 70mA vµ dßng ®iÖn 1 chiÒu kh«ng g©y ra co rót

b¾p thÞt m¹nh. Nã t¸c dông lªn c¬ thÓ d−íi d¹ng nhiÖt.

2.Thêi gian t¸c dông lªn c¬ thÓ:

-Thêi gian dßng ®iÖn ®i qua c¬ thÓ cµng l©u cµng nguy hiÓm bëi v× ®iÖn trë c¬ thÓ khi bÞ t¸c

dông l©u sÏ gi¶m xuèng do líp da sõng bÞ nung nãng vµ bÞ chäc thñng lµm dßng ®iÖn qua

ng−êi t¨ng lªn.

-Ngoµi ra bÞ t¸c dông l©u. dßng ®iÖn sÏ ph¸ huû sù lµm viÖc cña dßng ®iÖn sinh vËt trong c¸c

c¬ cña tim. NÕu thêi gian t¸c dông kh«ng l©u qu¸ 0.1-0.2s th× kh«ng nguy hiÓm.

3.Con ®−êng dßng ®iÖn qua ng−êi:

-Tuú theo con ®−êng dßng ®iÖn qua ng−êi mµ møc ®é nguy hiÓm cã thÓ kh¸c nhau. Ng−êi ta

nghiªn cóu tæn thÊt cña tr¸i tim khi dßng ®iÖn ®i qua b»ng nh÷ng con ®−êng kh¸c nhau vµo

c¬ thÓ nh− sau:

· Dßng ®iÖn ®i tõ ch©n qua ch©n th× ph©n l−îng dßng ®iÖn qua tin lµ 0.4% dßng ®iÖn

qua ng−êi.

· Dßng ®iÖn ®i tay qua tay th× ph©n l−îng dßng ®iÖn qua tin lµ 3.3% dßng ®iÖn qua

ng−êi.

· Dßng ®iÖn ®i tõ tay tr¸i qua ch©n th× ph©n l−îng dßng ®iÖn qua tin lµ 3.7% dßng ®iÖn

qua ng−êi.

· Dßng ®iÖn ®i tõ tay ph¶i qua ch©n th× ph©n l−îng dßng ®iÖn qua tin lµ 6.7% dßng ®iÖn

qua ng−êi.

→ tr−êng hîp ®Çu lµ Ýt nguy hiÓm nhÊt nh−ng nÕu kh«ng b×nh tÜnh, ng−êi bÞ ng· sÏ rÊt dÔ

chuyÓn thµnh c¸c tr−êng hîp nguy hiÓm h¬n.

4.TÇn sè dßng ®iÖn:

-Khi cïng c−êng ®é, tuú theo tÇn sè mµ dßng ®iÖn cã thÓ lµ nguy hiÓm hoÆc an toµn:

· Nguy hiÓm nhÊt vÒ mÆt ®iÖn giËt lµ dßng ®iÖn xoay chiÒu dïng trong c«ng nghiÖp cã

tÇn sè tõ 40-60Hz.

· Khi tÇn sè t¨ng lªn hay gi¶m xuèng th× ®é nguy hiÓm gi¶m, dßng ®iÖn cã tÇn sè 3.106-

5.105Hz hoÆc cao h¬n n÷a thï dï c−êng ®é lín bao nhiªu còng kh«ng giËt nh−ng cã

thÓ bÞ báng.

5.§iÖn trë cña con ng−êi:

-§iÖn trë cña ng−êi cã ¶nh h−ëng hÕt søc quan träng. §iÖn trë cña c¬ thÓ con ng−êi khi cã

dßng ®iÖn ch¹y qua kh¸c víi vËt dÉn lµ nã kh«ng cè ®Þnh mµ biÕn thiªn trong ph¹m vi tõ 400-

500Ω vµ lín h¬n:

· Líp da vµ ®Æc biÖt lµ líp sõng cã trë ®iÖn trë lín nhÊt bëi v× trªn líp da nµy kh«ng cã

m¹ch m¸u vµ tÕ bµo thÇn kinh:

- 65 -

§iÖn trë cña da ng−êi gi¶m kh«ng tØ lÖ víi sù t¨ng ®iÖn ¸p. Khi ®iÖn ¸p lµ 36V

th× sù huû ho¹i líp da x¶y ra chËm, cßn khi ®iÖn ¸p lµ 380V th× sù huû ho¹i da

x¶y ra ®ét ngét.

Khi líp da kh« vµ s¹ch, líp sõng kh«ng bÞ ph¸ ho¹i, ®iÖn trë vµo kho¶ng 8.104-

40.104Ω/cm2; khi da −ít cã må h«i th× gi¶m xuèng cßn 1000Ω/cm2 vµ Ýt h¬n.

· §iÖn trë c¸c tæ chøc bªn trong cña c¬ thÓ phô thuéc vµo trÞ sè ®iÖn ¸p, lÊy trung b×nh

vµo kho¶ng 1000Ω. §¹i l−îng nµy ®−îc sö dông khi ph©n tÝch c¸c tr−êng hîp tai n¹n

®iÖn ®Ó x¸c ®Þnh gÇn ®óng trÞ sè dßng ®iÖn ®i qua c¬ thÓ con ng−êi trong thêi gian tiÕp

xóc, tøc lµ trong tÝnh to¸n lÊy ®iÖn trë cña ng−êi lµ 1000Ω (kh«ng lÊy ®iÖn trë cña líp

da ngoµi ®Ó tÝnh to¸n).

6.§Æc ®iÓm riªng cña tõng ng−êi:

-Cïng ch¹m vµo 1 ®iÖn ¸p nh− nhau, ng−êi bÞ bÖnh tim, thÇn kinh, ng−êi søc khoÎ yÕu sÏ

nguy hiÓm h¬n v× hÖ thèng thÇn kinh chãng tª liÖt. Hä rÊt khã tù gi¶i phãng ra khái nguån

®iÖn.

7.M«i tr−êng xung quanh:

-M«i tr−êng xung quanh cã bôi dÉn ®iÖn, cã nhiÖt ®é cao vµ ®Æc biÖt lµ ®é Èm cao sÏ lµm ®iÖn

trë cña ng−êi vµ c¸c vËt c¸ch ®iÖn gi¶m xuèng, khi ®ã dßng ®iÖn ®i qua ng−êi sÏ t¨ng lªn.

III.Ph©n tÝch mét sè tr−êng hîp tiÕp xóc víi m¹ng ®iÖn:

-Khi ng−êi tiÕp xóc víi m¹ng ®iÖn, møc ®é nguy hiÓm phô thuéc vµo s¬ ®å nèi m¹ch gi÷a

ng−êi vµ m¹ng ®iÖn. Nãi chung cã thÓ ph©n ra 3 tr−êng hîp phæ biÕn sau ®©y:

1.Ch¹m ®ång thêi vµo hai pha kh¸c nhau cña m¹ng ®iÖn:

-Tr−êng hîp ch¹m vµo 2 pha bÊt kú trong m¹ng 3 pha hoÆc víi d©y trung hoµ vµ 1 trong c¸c

pha sÏ t¹o nªn m¹ch kÝn trong ®ã nèi tiÕp víi ®iÖn trë cña ng−êi, kh«ng cã ®iÖn trë phô thªm

nµo kh¸c.

-Khi ®ã ®iÖn ¸p tiÕp xóc b»ng ®iÖn ¸p trong m¹ng, cßn dßng ®iÖn qua ng−êi nÕu bá qua ®iÖn

trë tiÕp xóc ®−îc tÝnh gÇn ®óng theo c«ng thøc:

U d

Rng

Trong ®ã:

+Ud: ®iÖn ¸p m¹ng ®ãng kÝn bëi sù tiÕp xóc víi 2 pha cña ng−êi (V).

-Ch¹m vµo 2 pha cña dßng ®iÖn lµ nguy hiÓm nhÊt v× ng−êi bÞ ®Æt trùc tiÕp v¸o ®iÖn ¸p d©y,

ngoµi ®iÖn trë cña ng−êi kh«ng cßn nèi tiÕp víi mét vËt c¸ch ®iÖn nµo kh¸c nªn dßng ®iÖn ®i

- 66 -

qua ng−êi rÊt lín. Khi ®ã dï cã ®i giµy kh«, ñng c¸ch ®iÖn hay ®øng trªn ghÕ gç, th¶m c¸ch

®iÖn vÉn bÞ giËt m¹nh.

2.Ch¹m vµo mét pha cña dißng ®iÖn ba pha cã d©y trung tÝnh nèi ®Êt:

-§©y lµ tr−êng hîp m¹ng ®iÖn 3 pha cã ®iÖn ¸p ≤100V. Trong tr−êng hîp nµy, ®iÖn ¸p c¸c

d©y pha so víi ®Êt b»ng ®iÖn ¸p pha tøc lµ ng−êi ng−êi ®Æt trùc tiÕp d−íi ®iÖn ¸p pha Up. NÕu

bá qua ®iÖn trë nèi ®Êt Ro th× dßng ®iÖn qua ng−êi ®−îc tÝnh nh− sau:

I ng =

U p

Rng

=

U d

3.Rng

(6.3)

Trong ®ã:

+Up: ®iÖn ¸p pha (V).

3.Ch¹m vµo mét pha cña m¹ng ®iÖn víi d©y trung tÝnh c¸ch ®iÖn kh«ng nèi ®Êt:

-Ng−êi ch¹m vµo 1 pha coi nh− m¾c vµo m¹ng ®iÖn song song víi ®iÖn trë c¸ch ®iÖn cña pha

®ã vµ nèi tiÕp víi c¸c ®iÖn trë c¶u 2 pha kh¸c.

-TrÞ sè dßng ®iÖn qua ng−êi phô thuéc vµo ®iÖn ¸p pha, ®iÖn trë cña ng−êi vµ ®iÖn trë cña

c¸ch ®iÖn ®−îc tÝnh theo c«ng thøc:

I ng =

U d

3.Rng +

Rc

3

=

3 U d

3.Rng + Rc

(6.4)

Trong ®ã:

+Ud: ®iÖn ¸p d©y trong m¹ng 3 pha (V).

- 67 -

+Rc: ®iÖn trë cña c¸ch ®iÖn (Ω).

→Ta thÊy râ rµng dßng ®iÖn qua ng−êi trong tr−êng hîp nµy lµ nhá nhÊt v× thÕ Ýt nguy hiÓm

nhÊt.

IV.Nh÷ng nguyªn nh©n g©y ra tai n¹n ®iÖn:

-Tai n¹n ®iÖn cã thÓ chia lµm 3 h×nh thøc:

· Do tiÕp xóc trùc tiÕp víi d©y dÉn hoÆc bé phËn thiÕt bÞ cã dßng ®iÖn ®i qua.

· Do tiÕp xóc bé phËn kÕt cÊu kim lo¹i cña thiÕt bÞ ®iÖn hoÆc th©n cña m¸y cã chÊt c¸ch

®iÖn bÞ háng.

· Tai n¹n g©y ra do ®iÖn ¸p ë chç dßng ®iÖn rß trong ®Êt.

→Ngoµi ra, cßn1 h×nh thøc n÷a lµ do sù lµm viÖc sai lÇm cña ng−êi s÷a ch÷a nh− bÊt ngê

®ãng ®iÖn vµo thiÕt bÞ ë ®ã cã ng−êi ®ang lµm viÖc.

-Nh÷ng nguyªn nh©n lµm cho ng−êi bÞ tai n¹n ®iÖn:

· Sù h− háng cña thiÕt bÞ, d©y dÉn ®iÖn vµ c¸c thiÕt bÞ më m¸y.

· Sö dông kh«ng ®óng c¸c dông cô nèi ®iÖn thÕ trong c¸c phßng bÞ Èm −ít.

· ThiÕu c¸c thiÕt bÞ vµ cÇu ch× b¶o vÖ hoÆc cã nh−ng kh«ng ®¸p øng víi yªu cÇu.

· TiÕp xóc ph¶i c¸c vËt dÉn ®iÖn kh«ng cã tiÕp ®Êt, dÞch thÓ d·n ®iÖn, tay quay hoÆc c¸c

phÇn kh¸c cña thiÕt bÞ ®iÖn.

· Bè trÝ kh«ng ®Çy ®ñ c¸c vËt che ch¾n, rµo l−íi ng¨n ngõa viÖc tiÕp xóc bÊt ngê víi bé

phËn dÉn ®iÖn, d©y dÉn ®iÖn cña c¸c trang thiÕt bÞ.

· ThiÕu hoÆc sö dông kh«ng ®óng c¸c dông cô b¶o vÖ c¸ nh©n: ñng, g¨ng, tay c¸ch ®iÖn,

th¶m cao su, gi¸ c¸ch ®iÖn.

· ThiÕt bÞ ®iÖn sö dông kh«ng phï hîp víi ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt.

§2 c¸c biÖn ph¸p chung an toµn vÒ ®iÖn

I.Sö dông ®iÖn thÕ an toµn:

-Tuú thuéc vµo møc ®é nguy hiÓm vÒ ®iÖn cña c¸c lo¹i phßng s¶n xuÊt mµ yªu cÇu an toµn vÒ

®iÖn cã møc ®é kh¸c nhau. Mét trong nh÷ng biÖn ph¸p ®ã lµ viÖc sö dông ®óng møc ®iÖn ¸p

®èi víi c¸c thiÕt bÞ ®iÖn. §iÖn ¸p an toµn lµ ®iÖn ¸p kh«ng g©y nguy hiÓm ®èi víi ng−êi khi

ch¹m ph¶i thiÕt bÞ mang ®iÖn.

1.Ph©n lo¹i c¸c n¬i lµm viÖc theo møc ®é nguy hiÓm vÒ ®iÖn:

-TÊt c¶ c¸c phßng s¶n xuÊt tuú theo møc ®é nguy hiÓm vÒ ®iÖn chia thµnh 3 nhãm:

a/C¸c phßng, c¸c n¬i Ýt nguy hiÓm:

-Lµ c¸c phßng kh« r¸o víi quy ®Þnh:

· §é Èm t−¬ng ®èi cña kh«ng khÝ kh«ng qu¸ 75%.

· NhiÖt ®é trong kho¶ng 5-25oC (kh«ng qu¸ 30oC).

· Sµn cã ®iÖn trë lín b»ng vËt liÖu kh«ng dÉn ®iÖn (gç kh« r¸o, r¶i nhùa).

· Kh«ng cã bôi dÉn ®iÖn.

· Con ng−êi kh«ng ph¶i ®ång thêi tiÕp xóc víi c¬ cÊu kim lo¹i cã nèi víi ®Êt vµ víi vá

kim lo¹i cña thiÕt bÞ ®iÖn.

b/C¸c phßng, c¸c n¬i nguy hiÓm nhiÒu:

- 68 -

-C¸c phßng Èm víi:

· §é Èm t−¬ng ®èi lu«n lu«n trªn 75%.

· §é Èm t−¬ng ®èi cã thÓ nhÊt thêi t¨ng ®Õn b·o hoµ.

· NhiÖt ®é trung b×nh tíi 25oC.

-C¸c phßng kh« kh«ng cã hÖ thèng lß s−ëi vµ cã tÇng m¸i.

-C¸c phßng cã bôi dÉn ®iÖn.

-C¸c phßng nãng víi nhiÖt ®é kh«ng khÝ lín h¬n 30oC, trong thêi gian dµi con ng−êi ph¶i tiÕp

xóc ®ång thêi víi vá kim lo¹i cña c¸c thiÕt bÞ ®iÖn vµ víi c¸c c¬ cÊu kim lo¹i c«ng tr×nh cña

d©y chuyÒn c«ng nghÖ cã nèi ®Êt.

-C¸c phßng cã sµn lµ vËt liÖu dÉn ®iÖn (b»ng kim lo¹i, ®Êt, bªt«ng, gç bÞ Èm, g¹ch,...)

c/C¸c phßng, c¸c n¬i ®Æc biÖt nguy hiÓm:

-RÊt Èm −ít trong ®ã ®é Èm t−¬ng ®èi cña kh«ng khÝ th−êng xÊp xÜ 100% (trÇn, t−êng, sµn vµ

c¸c ®å ®¹c trong phßng cã ®äng h¹t n−íc).

-Th−êng xuyªn cã h¬i khÝ ®éc.

-Cã Ýt nhÊt 2 trong nh÷ng dÊu hiÖu cña phßng hoÆc n¬i nguy hiÓm nhiÒu (môc B).

-Nguy hiÓm vÒ mÆt næ (kho chøa chÊt næ trªn c«ng tr−êng).

2.Mét sè quy ®Þnh an toµn:

-§èi víi c¸c phßng, c¸c n¬i kh«ng nguy hiÓm m¹ng ®iÖn dïng ®Ó th¾p s¸ng, dïng cho c¸c

dông cô cÇm tay,... ®−îc sö dông ®iÖn ¸p kh«ng qu¸ 220V. §èi víi c¸c n¬i nguy hiÓm nhiÒu

vµ ®Æc biÖt nguy hiÓm ®Ìn th¾p s¸ng t¹i chç cho phÐp sö dông ®iÖn ¸p kh«ng qu¸ 36V.

-§èi víi ®Ìn chiÕu cÇm tay vµ dông cô ®iÖn khÝ ho¸:

· Trong c¸c phßng ®Æc biÖt Èm, ®iÖn thÕ kh«ng cho phÐp qu¸ 12V.

· Trong c¸c phßng Èm kh«ng qu¸ 36V.

-Trong nh÷ng tr−êng hîp ®Æc biÖt nguy hiÓm cho ng−êi nh− khi lµm viÖc trong lß, trong

thïng b»ng kim lo¹i,...ë nh÷ng n¬i nguy hiÓm vµ ®Æc biÖt nguy hiÓm chØ ®−îc sö dông ®iÖn

¸p kh«ng qu¸ 12V.

-§èi víi c«ng t¸c hµn ®iÖn, ng−êi ta dïng ®iÖn thÕ kh«ng qu¸ 70V. Khi hµn hå quang ®iÖn

nhÊt thiÕt lµ ®iÖn thÕ kh«ng ®−îc cao qu¸ 12-24V.

II.Lµm bé phËn che ch¾n vµ c¸ch ®iÖn d©y dÉn:

1.Lµm bé phËn che ch¾n:

-§Ó b¶o vÖ dßng ®iÖn, ng−êi ta ®Æt nh÷ng bé phËn che ch¾n ë gÇn c¸c m¸y mãc vµ thiÕt bÞ

nguy hiÓm hoÆc t¸ch c¸c thiÕt bÞ ®ã ra víi kho¶ng c¸ch an toµn.

-C¸c lo¹i che ch¾n ®Æc, l−íi hay cã lç ®−îc dïng trong c¸c phßng kh« khi ®iÖn thÐ lín h¬n

65V, ë trong c¸c phßng Èm khi ®iÖn thÕ lín h¬n 36V vµ trong c¸c phßng ®Æc biÖt Èm ®iÖn thÕ

lín h¬n 12V.

-ë c¸c phßng s¶n xuÊt trong ®ã cã c¸c thiÕt bÞ lµm viÖc víi ®iÖn thÕ 1000V, ng−êi ta lµm

nh÷ng bé phËn che ch¾n ®Æc (kh«ng phô thuéc vµo chÊt c¸ch ®iÖn hay kh«ng) vµ chØ cã thÓ

lÊy che ch¾n ®ã ra khi ®· ng¾t dßng ®iÖn.

2.C¸ch ®iÖn d©y dÉn:

-D©y dÉn cã thÓ kh«ng lµm c¸ch ®iÖn nÕu d©y ®−îc treo cao trªn 3.5m so víi sµn; ë trªn c¸c

®−êng vËn chuyÓn «t«, cÇn trôc ®i qua d©y dÉn ph¶i treo cao 6m.

- 69 -

-NÕu khi lµm viÖc cã thÓ ®ông ch¹m vµo d©y dÉn th× d©y dÉn ph¶i cã cao su bao bäc, kh«ng

®−îc dïng d©y trÇn.

-D©y c¸p ®iÖn cao thÕ qua chç ng−êi qua l¹i ph¶i cã l−íi gi¨ng trªn kh«ng phßng khi d©y bÞ

®øt.

-Ph¶i rµo quanh khu vùc ®Æt m¸y ph¸t ®iÖn hoÆc m¸y biÕn thÕ.

III.Lµm tiÕp ®Êt b¶o vÖ:

-C¸c bé phËn cña vá m¸y, thiÕt bÞ b×nh th−êng kh«ng cã ®iÖn nh−ng nÕu c¸ch ®iÖn háng, bÞ

ch¹m m¸t th× trªn c¸c bé phËn nµy xuÊt hiÖn ®iÖn ¸p vµ khi ®ã ng−êi tiÕp xóc vµo cã thÓ bÞ

giËt nguy hiÓm.

-§Ó ®Ò phßng tr−êng hîp nguy hiÓm nµy, ng−êi ta cã thÓ dïng d©y dÉn nèi vá cña thiÕt bÞ

®iÖn víi ®Êt hoÆc víi d©y trung tÝnh hay dïng bé phËn c¾t ®iÖn b¶o vÖ.

1.Nèi ®Êt b¶o vÖ trôc tiÕp:

-Dïng d©y kim lo¹i nèi bé phËn trªn th©n m¸y víi cùc nèi ®Êt b»ng s¾t, thÐp ch«n d−íi ®Êt cã

®iÖn trë nhá víi dßng ®iÖn rß qua ®Êt vµ ®iÖn trë c¸ch ®iÖn ë c¸c pha kh«ng bÞ h− háng kh¸c.

-HÖ thèng tiÕp ®Êt ph¶i cã ®iÖn trë ®ñ nhá ®Ó sao cho ng−êi khi tiÕp xóc vµo vá cña thiÕt bÞ cã

®iÖn ¸p rß rØ (coi nh− ng−êi m¾c song song víi m¹ch tiÕp ®Êt) th× dßng ®iÖn ch¹y qua c¬ thÓ

kh«ng ®Õn trÞ sè cã thÓ g©y nguy hiÓm cho søc khoÎ vµ sù sèng. H×nh thøc nµy ¸p dông ë

m¹ng 3 pha cã trung hoµ c¸ch ®iÖn.

-Theo quy ®Þnh hiÖn hµnh th×:

· §èi víi thiÕt bÞ ®iÖn cã ®iÖn ¸p ®Õn 1000V trong c¸c l−íi ®iÖn cã trung tÝnh ®Æt c¸ch

®iÖn ®èi víi mÆt ®Êt, trÞ sè ®iÖn trë nèi ®Êt ph¶i kh«ng lín h¬n 4Ω.

· §èi víi thiÕt bÞ ®iÖn cã c«ng suÊt nguån nhá h¬n 100KVA cho phÐp ®iÖn trë nèi ®Êt

tíi 10Ω.

-Trong tr−êng hîp tiÕp xóc nh− trªn, ng−êi ®−îc coi lµ m¾c vµo dßng ®iÖn rß song song víi

cùu nèi ®Êt. Theo ®Þnh luËt ph©n bè dßng diÖn, ta cã:

I n .Rn = I d .Rnd

(6.5)

hay

I n = I d .

Rnd

Rn

Trong ®ã:

+In: c−êng ®é dßng ®iÖn qua ng−êi (A).

- 70 -

+Id: c−êng ®é dßng ®iÖn rß (A). Trong c¸c m¹ng víi trung hoµ c¸ch ®iÖn cã ®iÖn ¸p

d−íi 1000V→Id kh«ng lín qu¸ 10A (th−êng 4-6A).

+Rn: ®iÖn trë tÝnh to¸n cña ng−êi (Ω).

+Rnd: ®iÖn trë cùc nèi ®Êt (Ω).

⇒Khi trÞ sè dßng ®iÖn rß nhá h¬n vµ ®iÖn trë ng−êi lín h¬n, dßng ®iÖn ®i qua ng−êi sÏ cßn

nhá n÷a, b¶o ®¶m an toµn cho ng−êi.

2.Nèi ®Êt b¶o vÖ qua d©y trung hoµ:

-Dïng d©y dÉn nèi víi th©n kim lo¹i cña m¸y vµo d©y trung hoµ ®−îc ¸p dông trong m¹ng cã

®iÖn ¸p d−íi 1000V, 3 pha 4 d©y cã d©y trung tÝnh nèi ®Êt, nèi ®Êt b¶o vÖ trùc tiÕp nh− trªn sÏ

kh«ng ®¶m b¶o an toµn khi ch¹m ®Êt 1 pha. Bëi v×:

· Khi cã sù cè (c¸ch ®iÖn cña thiÕt bÞ ®iÖn háng) sÏ xuÊt hiÖn dßng ®iÖn trªn th©n m¸y

th× lËp tøc 1 trong c¸c pha sÏ g©y ra ®o¶n m¹ch vµ trÞ sè cña dßng ®iÖn m¹ch sÏ lµ:

U

Rd + Ro

Trong ®ã:

+U: ®iÖn ¸p cña m¹ng (V).

+Rd: ®iÖn trë ®Êt (Ω).

+Ro: ®iÖn trë cña nèi ®Êt (Ω).

· Do ®iÖn ¸p kh«ng lín nªn trÞ sè dßng ®iÖn Inm còng kh«ng lín vµ cÇu ch× cã thÓ kh«ng

ch¸y, t×nh tr¹ng ch¹m ®Êt sÏ kÐo dµi, trªn vá thiÕt bÞ sÏ tån t¹i l©u dµi 1 ®iÖn ¸p víi trÞ

sè:

U d = Rd .I nm =

U d

Rd + Ro

(6.7)

-Râ rµng ®iÖn ¸p nµy cã thÓ ®¹t ®Õn møc ®é nguy hiÓm. V× vËy ®Ó cÇu ch× vµ b¶o vÖ kh¸c c¾t

m¹ch th× ph¶i nèi trùc tiÕp vë thiÕt bÞ víi d©y trung tÝnh vµ ph¶i tÝnh to¸n sao cho dßng ®iÖn

ng¾n m¹ch Inm víi ®iÒu kiÖn:

· Lín h¬n 3 lÇn dßng ®iÖn ®Þnh møc cña cÇu ch× gÇn nhÊt Icc:

I nm

I cc

≥ 3

- 71 -

· HoÆc lín h¬n 1.5 lÇn dßng ®iÖn cÇn thiÕt ®Ó c¬ cÊu tù ®éng c¾t ®iÖn gÇn nhÊt Ia:

I nm

I a

≥ 1.5

-ViÖc nèi trùc tiÕp vá thiÕt bÞ ®iÖn víi d©y trung tÝnh lµ nh»m môc ®Ých t¨ng trÞ sè dßng ®iÖn

ng¾n m¹ch Inm ®Ó cho cÇu ch× vµ c¸c b¶o vÖ kh¸c c¾t ®−îc m¹ch ®iÖn.

3.C¾t ®iÖn b¶o vÖ tù ®éng:

-Dïng trong tr−êng hîp khi 2 ph−¬ng ¸n trªn kh«ng ®¹t yªu cÇu an toµn. C¬ cÊu nµy cã thÓ

sö dông c¶ ë m¹ng 3 pha c¸ch ®iÖn ®èi víi ®Êt, lÉn ë m¹ng cã trung tÝnh nèi ®Êt.

-§Æc ®iÓm c¬ b¶n cña nã lµ cã thÓ c¾t ®iÖn nhanh trong kho¶ng thêi gian 0.1-0.2s khi xuÊt

hiÖn ®iÖn ¸p trªn vá thiÕt bÞ ®Õn trÞ sè quy ®Þnh.

-§èi víi m¹ng 3 pha, c¬ cÊu nµy ®−îc m¾c nèi tiÕp vµo d©y nèi th©n ®éng c¬ ®iÖn víi cùc nèi

®Êt hoÆc víi d©y trung hoµ vµ sÏ ho¹t ®éng d−íi t¸c dông cña dßng ®iÖn rß hoÆc dßng ®iÖn

ng¾n m¹ch trong thêi gian ®iÖn m¸t ra th©n m¸y vµ sÏ c¾t ®iÖn khái m¸y.

1.§éng c¬ ®iÖn 2.Lß xo 3.CÇu dao 4.Lâi s¾t 5.Cuén d©y

-Nguyªn lý lµm viÖc cña c¬ cÊu c¾t ®iÖn b¶o vÖ tù ®éng nh− sau:

· Khi trªn vá ®éng c¬ kh«ng cã ®iÖn ¸p, ®ãng cÇu dao, lß xo bÞ kÐo c¨ng vµ lâi s¾t gi÷

cÇu dao ë t− thÕ ®ã, ®éng cã cã ®iÖn lµm viÖc.

· NÕu c¸ch ®iÖn cña ®éng c¬ háng, 1 pha ch¹m vá ®éng c¬ th× ®iÖn ¸p xuÊt hiÖn, 1 dßng

®iÖn ch¹y trong cuén d©y rót lâi s¾t xuèng phÝa d−íi, lß xo kÐo cÇu dao c¾t ®iÖn nguån

cung cÊp.

-So víi tiÕp ®Êt b¶o vÖ vµ nèi d©y trung tÝnh th× c¾t ®iÖn b¶o vÖ cã nh÷ng −u ®iÓm sau:

· §iÖn ¸p xuÊt hiÖn trªn ®èi t−îng b¶o vÖ kh«ng thÓ qu¸ ®iÖn ¸p quy ®Þnh nªn b¶o ®¶m

®iÒu kiÖn tuyÖt ®èi an toµn.

· §iÖn trë nèi ®Êt cña c¬ cÊu kh«ng yªu cÇu qu¸ nhá mµ cã thÓ tíi 100-500Ω. Do ®ã ®Ô

dµng bè trÝ vµ chÕ t¹o hÖ thèng nèi ®Êt cña c¬ cÊu m¸y.

IV.Dïng c¸c dông cô phßng hé:

-§Ó b¶o vÖ ng−êi khái tai n¹n ®iÖn khi sö dông c¸c thiÕt bÞ ®iÖn th× ph¶i dïng c¸c lo¹i thiÕt bÞ

vµ dông cô b¶o vÖ.

1.Tuú theo ®iÖn ¸p cña m¹ng ®iÖn:

-C¸c ph−¬ng tiÖn b¶o vÖ chia ra lo¹i d−íi 1000V vµ lo¹i trªn 1000V. Trong mçi lo¹i l¹i ph©n

biÖt lo¹i dông cô b¶o vÖ chÝnh vµ lo¹i dông cô b¶o vÖ phô trî.

- 72 -

-C¸c dông cô b¶o vÖ chÝnh lµ lo¹i chÞu ®−îc ®iÖn ¸p khi tiÕp xóc víi ph©n dÉn ®iÖn trong 1

thêi gian dµi l©u.

-C¸c dông cô phô trî lµ c¸c lo¹i b¶n th©n kh«ng ®¶m b¶o an toµn khái ®iÖn ¸p tiÕp xóc nªn

ph¶i dïng kÕt hîp víi dông cô chÝnh ®Ó t¨ng c−êng an toµn h¬n.

2.Tuú theo chøc n¨ng cña ph−¬ng tiÖn b¶o vÖ:

a/C¸c dông cô kü thuËt ®iÖn:

-B¶o vÖ ng−êi khái c¸c phÇn dÉn ®iÖn cña thiÕt bÞ vµ ®Êt lµ bôc c¸ch ®iÖn, th¶m c¸ch ®iÖn,

ñng vµ g¨ng tay c¸ch ®iÖn.

-Bôc c¸ch ®iÖn dïng ®Ó phôc vô c¸c thiÕt bÞ ®iÖn cã ®iÖn ¸p bÊt kú, th−êng cã kÝch th−íc

75*75cm hoÆc 75*40cm, cã ch©n sø c¸ch ®iÖn.

-Th¶n c¸ch ®iÖn dïng ®Ó phôc vô c¸c thiÕt bÞ ®iÖn cã ®iÖn ¸p tõ 1000V trá xuèng, th−êng cã

kÝch th−íc 75*75cm, dµy 0.4-1cm.

-G¨ng tay c¸ch ®iÖn dïng cho ®Ó phôc vô c¸c thiÕt bÞ ®iÖn cã ®iÖn ¸p d−íi 1000V ®èi víi

dông cô b¶o vÖ chÝnh vµ ®iÖn ¸p trªn 1000V ®èi víi dông cô phô trî. ñng, giµy c¸ch ®iÖn lµ

lo¹i dông cô b¶o vÖ phô trî, ñng c¸ch ®iÖn dung víi ®iÖn ¸p trªn 1000V, cßn giµy c¸ch ®iÖn

dïng ®iÖn ¸p d−íi 1000V.

b/C¸c dông cô b¶o vÖ khi lµm viÖc d−íi ®iÖn thÕ:

-Ng−êi ta dïng sµo c¸ch ®iÖn, k×m c¸ch ®iÖn vµ c¸c dông cô thî ®iÖn kh¸c.

-Sµo c¸ch ®iÖn dïng ®Ó ®ãng më cÇu dao c¸ch ly vµ ®Æt thiÕt bÞ nèi ®Êt. Nã cã phÇn mãc ch¾c

ch¾n trªn ®Çu, phÇn c¸ch ®iÖn vµ c¸n ®Ó cÇm (dµi h¬n 10cm lµm b»ng vËt liÖu c¸ch ®iÖn nh−

ebonit, tectonit,...).

-K×m c¸ch ®iÖn dïng ®Ó th¸o l¾p cÇu ch× èng, ®Ó thao t¸c trªn nh÷ng thiÕt bÞ ®iÖn cã ®iÖn ¸p

trªn 35000V. K×m c¸ch ®iÖn còng ph¶i cã tay cÇm dµi h¬n 10cm vµ lµm b»ng vËt liÖu c¸ch

®iÖn.

-C¸c lo¹i dông cô thî ®iÖn kh¸c dïng ®Ó kiÓm tra xem cã ®iÖn hay kh«ng, cã thÓ sö dông c¸c

lo¹i sau:

· Víi thiÕt bÞ cã ®iÖn ¸p trªn 1000V th× sö dông ®ång hå ®o ®iÖn ¸p hoÆc k×m ®o ®iÖn.

· Víi c¸c thiÕt bÞ cã ®iÖn ¸p d−íi 500V th× sö dông bót thö ®iÖn, ®Ìn ¾c quy.

c/C¸c lo¹i dông cô b¶o vÖ kh¸c:

-C¸c lo¹i ph−¬ng tiÖn ®Ó tr¸nh t¸c h¹i cña hå quang ®iÖn nh− kÝnh b¶o vÖ m¾t, quÇn ¸o kh«ng

b¾t ch¸y, bao tay v¶i b¹t, mÆt n¹ phßng h¬i ®éc,...

-C¸c lo¹i ph−¬ng tiÖn dïng ®Ó lµm viÖc trªn cao nh− th¾t l−ng b¶o hiÓm, mãc ch©n cã quai

da, d©y ®eo, xÝch an toµn, thang xÐp, thang n©ng, thang g¸, chßi èng lång,...

3.C¸c biÓn b¸o phßng ngõa:

-Ngoµi ra ®Ó ®¶m b¶o an toµn cÇn cã c¸c biÓn b¸o phßng ngõa dïng ®Ó:

· B¸o vµ ng¨n kh«ng cho ng−êi tíi gÇn c¸c trang thiÕt bÞ cã ®iÖn.

· Ng¨n kh«ng thao t¸c c¸c kho¸, cÇu dao cã thÓ phßng ®iÖn vµo n¬i ®ang söa ch÷a hoÆc

lµm viÖc.

-Theo môc ®Ých, c¸c lo¹i biÓn b¸o cã thÓ chia lµm 4 nhãm:

· BiÓn b¸o ng¨n ngõa: “CÊm sê mã-chÕt ng−êi”, “§iÖn cao ¸p-nguy hiÓm chÕt ng−êi”,...

· BiÓn b¸o cÊm: “Kh«ng ®ãng ®iÖn-cã ng−êi lµm viÖc”, “Kh«ng ®ãng ®iÖn-lµm viÖc trªn

®−êng d©y”,...

- 73 -

· BiÓn b¸o lo¹i cho phÐp: “Lµm viÖc ë ®©y” ®Ó chØ râ chç lµm viÖc cho c«ng nh©n,...

· BiÓn b¸o lo¹i nh¾c nhë ®Ó nh¸c nhë vÒ c¸c biÖn ph¸p cÇn thiÕt: “Nèi ®Êt”,...

-C¸c lo¹i biÓn b¸o di ®éng dïng trong c¸c trang thiÕt bÞ cã ®iÖn ¸p trªn vµ d−íi 1000V cÇn

lµm b»ng vËt liÖu c¸ch ®iÖn hoÆc dÉn ®iÖn xÊu (chÊt dÎo hoÆc b×a cøng c¸ch ®iÖn). CÊm dïng

s¾t t©y lµm biÓn b¸o. PhÝa trªn biÓn b¸o ph¶i cã lç vµ mãc ®Ó treo.

§3 cÊp cøu ng−êi bÞ n¹n

-Khi ng−êi bÞ tai n¹n ®iÖn ë møc ®é nguy hiÓm th× ph¶i ®−îc cÊp cøu ngay. CÊp cøu chia lµm

2 giai ®o¹n:

· Cøu ng−êi ra khái m¹ng ®iÖn.

· Sau ®ã lµ h« hÊp nh©n t¹o hoÆc thæi ng¹t.

-CÊp cøu ng−ßi bÞ ®iÖn giËt rÊt quan träng. N¹n nh©n cã thÓ sèng hay chÕt lµ do cÊp cøu cã

®−îc nhanh chãng vµ ®óng ph−¬ng ph¸p hay kh«ng. BÊt kú lóc nµo còng ph¶i tiÕn hµnh khÈn

tr−¬ng vµ kiªn tr×. Bëi v× chØ trÓ 1 chót cã thÓ dÉn ®Õn hËu qñ kh«ng cøu ch÷a ®−îc hoÆc thiÕu

kiªn tr× h« hÊp nh©n t¹o sÏ lµm cho ng−êi bÞ n¹n kh«ng håi tØnh ®−îc mÆc dï míi ë møc ®é

cã thÓ cøu ch÷a ®−îc.

I.Cøu ng−êi bÞ n¹n khái nguån ®iÖn:

-LËp tøc c¾t c«ng t¾c, cÇu dao.

-NÕu kh«ng lµm nh− vËy ®−îc th× dïng dông cô ng¾t ®iÖn ®Ó c¾t ®øt m¹ch ®iÖn nh− dïng dao

c¾t cã c¸n gç kh«, ®øng trªn tÊm gç kh« vµ c¾t lÇn l−ît tõng d©y mét.

-Còng cã thÓ lµm ng¾n m¹ch b»ng c¸ch qu¨ng lªn trªn d©y dÉn 1 ®o¹n kim lo¹i hoÆc d©y dÉn

®Ó lµm ch¸y cÇu ch×. Khi lµm nh− vËy ph¶i chó ý ®Ò phßng ng−êi bÞ n¹n cã thÓ bÞ ng· hoÆc

chÊn th−¬ng.

-NÕu kh«ng thÓ lµm ®−îc b»ng c¸ch trªn th× ph¶i t¸ch ng−êi bÞ n¹n ra khái thiÕt bÞ b»ng søc

ng−êi thËt nhanh chãng nh−ng nh− vËy dÔ nguy hiÓm cho ng−êi cøu nªn ®ßi hái ng−êi cøu

ph¶i kh« r¸o vµ chØ cÇm vµo quÇn ¸o kh« cña ng−êi bÞ n¹n mµ giËt.

-§−a ngay ng−êi bÞ n¹n ra n¬i tho¸ng khÝ, ®¾p quÇn ¸o Êm vµ ®i gäi b¸c sÜ. NÕu kh«ng kÞp

gäi b¸c sÜ th× ph¶i tiÕn hµnh h« hÊp nh©n t¹o.

II.Ph−¬ng ph¸p h« hÊp nh©n t¹o:

-H« hÊp nh©n t¹o cÇn ph¶i ®−îc tiÕn hµnh ngay khi thÇy thuèc ch−a ®Õn. Nªn lµm ngay t¹i

chç bÞ n¹n, kh«ng mang ®i xa. Thêi gian h« hÊp cÇn ph¶i kiªn tr×, cã tr−êng hîp ph¶i h« hÊp

®Õn 24 giê. Lµm h« hÊp nh©n t¹o ph¶i liªn tôc cho ®Õn khi b¸c sÜ ®Õn.

-MÆc dï kh«ng cßn dÊu hiÖu cña sù sèng còng kh«ng ®−îc coi lµ n¹n nh©n ®· chÕt. ChØ ®−îc

xem lµ chÕt nÕu n¹n nh©n vì sä hoÆc ch¸y ®en. Tr−íc khi h« hÊp cÇn ph¶i cëi vµ níi quÇn ¸o

cña n¹n nh©n, c¹y miÖng ra khi miÖng c¾n chÆt.

-Cã 2 ph−¬ng ph¸p h« hÊp nh©n t¹o lµ h« hÊp do 1 ng−êi vµ h« hÊp do 2 ng−êi.

1.Ph−¬ng ph¸p h« hÊp do 1 ng−êi:

-§Æt n¹n nh©n n»m sÊp, mÆt nghiªng sang 1 bªn vµ kª tay ph¶i gÊp l¹i cho dÔ thë, tay tr¸i

duçi th¼ng vÒ phÝa tr−íc. Ng−êi cÊp cøu quú s¸t ®åi gèi vµo x−¬ng h«ng, ®Ó 2 tay lªn s−ên

n¹n nh©n:

- 74 -

· Lóc bãp s−ên (¸n vµo phÇn d−íi cña lång ngùc 1 c¸ch nhÞp nhµng) ph¶i ng· ng−êi vÒ

phÝa tr−íc, ®øng lªn 1 tý cho cã søc ®Ì xuèng. §©y lµ ®éng t¸c thë ra, miÖng ®Õm 1, 2,

3 vµ tay vÉn ®Ó nh− cò.

· Khi lµm ®éng t¸c hÝt vµo, ph¶i tõ tõ h¹ ng−êi xuèng, th¶ tay ra vµ ®Õm 4, 5, 6.

-Ph−¬ng ph¸p nµy cã −u ®iÓm:

· §êm r¶i vµ nh÷ng chÊt trong d¹ dµy kh«ng tråi lªn häng.

· L−ìi kh«ng tôt vµo häng, do ®ã kh«ng lµm c¶n kh«ng khÝ l−ít qua.

2.Ph−¬ng ph¸p h« hÊp do 2 ng−êi:

-NÕu cã 2 ng−êi cÊp cøu th× 1 ng−êi chÝnh vµ 1 ng−êi phô:

· N¹n nh©n ®Æt n»m ng÷a, dïng gèi hoÆc quÇn ¸o kª ë l−ng, ®Çu ng÷a ra phÝa sau.

· Ng−êi phô cÇm l−ìi cña n¹n nh©n khÏ kÐo Ên xuèng d−íi c»m.

· Ng−êi chÝnh quú phÝa tr−íc kÐo 2 tay n¹n nh©n gi¬ lªn vµ ®−a vÒ phÝa tr−íc ®Õm 1, 2,

3→ ®©y lµ ®éng t¸c hÝt vµo; cßn ®éng t¸c thë ra th× tõ tõ co tay n¹n nh©n l¹i cho cïi

tay n¹n nh©n Ðp vµo lång ngùc ®ång thêi h¬i ®øng ®øng ng−êi lªn 1 chót cho cã søc ®Ì

xuèng vµ ®Õm 4, 5, 6.

-§Æc ®iÓm cña ph−¬ng ph¸p nµy lµ t¹o cho n¹n nh©n thë ra hÝt vµo ®−îc nhiÒu kh«ng khÝ h¬n

nh−ng ph¶i theo dâi cuèng häng v× ®êm r¶i vµ nh÷ng chÊt trong d¹ dµy cã thÓ lµm c¶n trë

kh«ng khÝ ®i qua.

*/Chó ý: CÊp cøu ph¶i dóng nhÞp thë b×nh th−êng tøc lµ víi tèc ®é 13-16 lÇn trong 1 phót.

III.Ph−¬ng ph¸p hµ h¬i thæi ng¹t:

-§©y lµ ph−¬ng ph¸p cã hiÖu qu¶ vµ khoa häc, tiÖn lîi vµ dÔ lµm.

-Tr×nh tù lµm nh− sau:

· Tr−íc khi thæi ng¹t cÇn mãc hÕt ®êm r¶i vµ lÊy ra c¸c dÞ vËt nh− r¨ng gi¶, thøc

¨n,...kiÓm tra xem khÝ qu¶n cã th«ng suèt kh«ng.

· Ng−êi lµm cÊp cøu kÐo ng÷a mÆt n¹n nh©n ra phÝa sau, c»m ng÷a lªn trªn.

· HÝt 1 h¬i thËt m¹nh, tay bÞt mòi n¹n nh©n, ¸p mèi vµo måm cña n¹n nh©n vµ thæi thËt

m¹nh→Lóc nµy phæi n¹n nh©n ®Çy h¬i.

· Ng−êi cÊp cøu rêi måm n¹n nh©n ®Ó hÝt thËt m¹nh råi l¹i thæi nh− cò. Lµm 10 lÇn liªn

tiÕp ®èi víi ng−êi lín, 20 lÇn ®èi víi trÎ em. Nhê d−ìng khÝ thõa trong h¬i thë cña

ng−êi cÊp cøu mµ hång cÇu cã d−ìng khÝ, c¬ quan hè hÊp vµ tuÇn hoµn cña ng−êi bÞ

n¹n cã thÓ håi phôc l¹i.

-NÕu cÊp cøu 2 ng−êi th× kÕt hîp 1 ng−êi thæi ng¹t, 1 ng−êi xoa bãp tim ngoµi lång ngùc.

§4 b¶o vÖ chèng sÐt

I.Kh¸i niÖm vÒ sÐt:

-SÐt lµ hiÖn t−îng phãng ®iÖn cña tÜnh ®iÖn khÝ quyÓn gi÷a ®¸m m©y d«ng mang ®iÖn tÝch víi

mÆt ®Êt hoÆc c¸c ®¸m m©y d«ng mang ®iÖn tÝch tr¸i dÊu nhau.

-TÜnh ®iÖn khÝ quyÓn xuÊt hiÖn lµ do sù ma s¸t cña h¬i n−íc vµ sau ®ã cña c¸c h¹t n−íc víi

kh«ng khÝ ë trong líp kh«ng khÝ Èm d−íi thÊp còng nh− ë trong ®¸m m©y trªn cao. Khi c¸c

h¹t n−íc trong ®¸m m©y chóng sÏ tÝch ®iÖn vµ ®¸m m©y sÏ trë thµnh vËt mang nh÷ng ®iÖn

- 75 -

tÝch ®ã. Do kÕt qu¶ t¸c ®éng t−¬ng hç cña c¸c h¹t n−íc mang ®iÖn tÝch víi c¸c luång kh«ng

khÝ sÏ cã sù ph©n chia thµnh h¹t lín mang ®iÖn d−¬ng vµ h¹t nhá mang ®iÖn ©m. Theo ®Þnh

luËt khÝ ®éng häc th×:

· C¸c h¹t n−íc nhá mang ®iÖn ©m sÏ tô l¹i vµ tô thµnh ®¸m m©y mang ®iÖn ©m.

· C¸c h¹t lín sÏ l¾ng xuèng d−íi vµ sÏ t¹o thµnh ®¸m m©y mang ®iÖn d−¬ng.

→Khi ®¸m m©y mang ®iÖn d−¬ng di chuyÓn do hiÖn t−îng c¶m øng tÜnh ®iÖn trªn bÒ mÆt ®Êt

sÏ xuÊt hiÖn ®iÖn tÝch ©m. Nh− vËy sÏ t¹o thµnh 1 tô ®iÖn ®Æc biÖt víi líp kh«ng khÝ ë gi÷a,

c¸c bÒ mÆt tô ®iÖn lµ m©y vµ ®Êt. NÕu thÕ hiÖu ®¹t ®Õn trÞ sè cùc h¹n sÏ xuÊt hiÖn sù phãng tia

löa kÌm theo tia chíp s¸ng chãi vµ tiÕng næ d÷ déi.

-§iÖn ¸p gi÷a ®¸m m©y d«ng vµ mÆt ®Êt cã thÓ ®¹t tíi trÞ sè hµng chôc, thËm chÝ hµng tr¨m

triÖu volt. T¸c h¹i cña nã lµ:

· §èi víi ng−êi vµ sóc vËt, sÐt nguy hiÓm tr−íc hÕt nh− 1 nguån cã ®iÖn ¸p vµ dßng lín.

· Dßng sÐt cã nhiÖt ®é rÊt lín cã thÓ g©y nªn ®¸m ch¸y rÊt nguy hiÓm ®èi víi c¸c kho

nhiªn liÖu vµ vËt liÖu dÔ næ.

· SÐt cã thÓ ph¸ huû vÒ mÆt c¬ häc cã thÓ lµm næ tung c¸c th¸p cao, c©y cèi, ®−êng d©y

®iÖn, ®−êng ray, èng n−íc,...

-Nguy hiÓm lµ sÐt ®¸nh trùc tiÕp, khi ®ã kªnh tia chíp ®i qua nhµ vµ c«ng tr×nh:

· C−êng ®é ë kªnh tia chíp ®¹t tíi 200.000A, ®iÖn ¸p tíi 150.000.000V.

· ChiÒu dµi kªnh tia chíp cã thÓ ®¹t tíi hµng tr¨m, hµng ngh×n mÐt.

· Thêi gian phãng ®iÖn cña tia chíp tõ 0.1-1s, nhiÖt ®é ®¹t tíi 6.000-10.000oC.

-Kh¶ n¨ng c¸c c«ng tr×nh trªn mÆt ®Êt bÞ sÐt ®¸nh trùc tiÕp cµng lín nÕu c«ng tr×nh cµng cao

vµ do ®ã kho¶ng c¸ch c¸c ®iÓm gi÷a cao nhÊt cña c«ng tr×nh ®Õn ®¸m m©y mang ®iÖn cµng

gÇn.

-Chèng sÐt lµ biÖn ph¸p b¶o vÖ khái sù phãng ®iÖn cña tÜnh ®iÖn khÝ quyÓn, ®¶m b¶o an toµn

cho ng−êi, nhµ cöa, c«ng tr×nh, thiÕt bÞ vµ vËt liÖu khái bÞ ch¸y næ vµ ph¸ huû.

II.CÊu t¹o cét thu l«i:

1.Cét thÐp 2.Kim lo¹i thu sÐt 3.Ph¹m vi b¶o vÖ cét thu l«i ë ®é cao hx 4.Biªn giíi b¶o vÖ

- 76 -

-§Ó b¶o vÖ c¸c c«ng tr×nh th−êng dïng cét chèng sÐt cßn gäi lµ cét thu l«i. §©y lµ cét thÐp cã

®é cao lín h¬n ®é cao cña c«ng tr×nh cÇn ®−îc b¶o vÖ. Trªn ®Ønh cét cã g¾n mòi nhän kim

lo¹i thu sÐt. Kim nµy ®−îc nèi víi d©y dÉn sÐt xuèng ®Êt ®Ó ®i vµo vËt nèi ®Êt. D©y dÉn sÐt

®¶m b¶o cho dßng sÐt ®i theo nã xuèng nèi ®Êt vµ vËt nèi ®Êt ®¶m b¶o sù tiÕp xóc ph©n bè

trùc tiÕp víi ®Êt trªn 1 diÖn tÝch lín.

-Kh«ng gian xung quanh cét thu l«i ®−îc b¶o vÖ b»ng c¸ch thu sÐt vµo cét gäi lµ ph¹m vi

hoÆc vïng b¶o vÖ.

-Cho ®Õn nay chØ cã 1 c¸ch duy nhÊt lµ x¸c ®Þnh ph¹m vÞ b¶o vÖ b»ng thùc nghiÖm trªn m«

h×nh; tuy cßn nhiÒu nh−îc ®iÓm nh−ng ®· qua 1 thêi gian kh¸ dµi ®−îc kiÓm nghiÖm trong

thùc tÕ, kÕt qu¶ nhËn ®−îc víi ®é tin cËy lín. Mét cét thu l«i ®éc lËp th× ph¹m vi b¶o vÖ cña

nã lµ 1 h×nh nãn xo¸y víi ®−êng sinh theo c«ng thøc:

rx = 1.6h

h − hx

h + hx

p

(6.8)

Trong ®ã:

+h: ®é cao cña cét thu l«i.

+hx: ®é cao c«ng tr×nh cÇn b¶o vÖ.

+rx: b¸n kÝnh ®−îc b¶o vÖ ë ®é cao hx.

+p: hÖ sè hiÖu chØnh theo ®é cao cña cét thu l«i ®−îc tÝnh nh− sau:

⎧ p = 1 ↔ h ≤ 30m.

⎪

⎨   5.5

⎩    h

-§Ó ®¬n gi¶n khi sö dông, ng−êi ta th−êng thay thÕ ®−êng cong bËc hai rx(hx) b»ng 1 ®−êng

g·y khóc theo h×nh vÏ sau:

Khi ®ã c¸c ®−êng g·y khóc víi c¸c ph−¬ng tr×nh ®¬n gi¶n sau:

⎪      ⎝      ⎠

⎨

x              x

2h

3

(6.9)

II.Thu l«i kÐp:

-Thùc tÕ cho thÊy nªn dïng nhiÒu cét thu l«i víi ®é cao kh«ng lín ®Ó b¶o vÖ thay cho 1 cét

thu l«i ®éc lËp víi ®é cao qu¸ lín. V× vËy sÏ xÐt ph¹m vi b¶o vÖ cña 2, 3 hay nhiÒu cét thu

l«i.

- 77 -

-Thu l«i kÐp gåm tõ 2 thanh thu l«i cao kh«ng qu¸ 60m víi kho¶ng c¸ch a≤5h:

MÆt ®øng c¾t theo k-k                      MÆt b»ng c¾t theo x-x

1.Biªn giíi vïng b¶o vÖ ë ®é cao hx  2.Biªn giíi vïng b¶o vÖ ë mÆt ®Êt.

-Biªn giíi vïng b¶o vÖ cét thu l«i kÐp:

· PhÇn trªn lµ ®−êng cong ®−îc v¹ch ra bëi b¸n kÝnh R tõ ®iÓm O n»m trung ®iÓm cña

kho¶ng c¸ch gi÷a 2 cét thu l«i trªn ®é cao H=4h.

· Nh÷ng phÇn 2 bªn cña vïng b¶o vÖ sÏ thiÕt lËp nh− vïng b¶o vÖ cña cét thu l«i ®éc

lËp.

-H×nh d¸ng vïng b¶o vÖ ë tiÕt diÖn O-O còng ®−îc x¸c ®Þnh nh− thÕ nh−ng thay h b»ng ho,

tøc lµ:

ho = 4h − R

(6.10)

-Khi ®· biÕt c¸c trÞ sè h vµ a th× chiÒu cao vïng b¶o vÖ ë gi÷a thu lèi kÐp sÏ lµ: