CHƯƠNG II : VỆ SINH LAO ĐỘNG TRONG SẢN XUẤT , CÔNG TY CỔ PHẦN ĐÀO TẠO VÀ TƯ VẤN ĐẦU TƯ HÀ NỘI

- 12 -

CH¦¥NG iI: VÖ sinh lao ®éng trong s¶n xuÊt

1 më ®Çu

I.§èi tưîng vµ nhiÖm vô nghiªn cøu cña khoa häc vÖ sinh lao ®éng:

-Khoa häc vÖ sinh lao ®éng sÏ nghiªn cøu t¸c dông sinh häc cña c¸c yÕu tè bÊt lîi ¶nh h−ëng

®Õn søc khoÎ vµ tæ chøc c¬ thÓ con ng−êi, còng nh− c¸c biÖn ph¸p ®Ò phßng, lµm gi¶m vµ lo¹i

trõ t¸c h¹i cña chóng.

-TÊt c¶ c¸c yÕu tè g©y t¸c dông cã h¹i lªn con ng−êi riªng lÏ hay kÕt hîp trong ®iÒu kiÖn s¶n

xuÊt gäi lµ t¸c h¹i nghÒ nghiÖp. KÕt qu¶ t¸c dông cña chóng lªn c¬ thÓ con ng−êi cã thÓ g©y

ra c¸c bÖnh tËt ®−îc gäi lµ bÖnh nghÒ nghiÖp.

-§èi t−îng cña vÖ sinh lao ®éng lµ nghiªn cøu:

· Qu¸ tr×nh lao ®éng vµ s¶n xuÊt cã ¶nh h−ëng ®Õn søc khoÎ con ng−êi.

· Nguyªn liÖu, vËt liÖu, b¸n thµnh phÈm vµ vËt th¶i ra cã ¶nh h−ëng ®Õn søc khoÎ con

ng−êi.

· Qu¸ tr×nh sinh lý cña con ng−êi trong thêi gian lao ®éng.

· Hoµn c¶nh, m«i tr−êng lao ®éng cña con ng−êi.

· T×nh h×nh s¶n xuÊt kh«ng hîp lý ¶nh h−ëng ®Õn søc khoÎ con ng−êi.

-Môc ®Ých nghiªn cøu lµ ®Ó tiªu diÖt nh÷ng nguyªn nh©n cã ¶nh h−ëng kh«ng tèt ®Õn søc

khoÎ vµ kh¶ n¨ng lao ®éng cña con ng−êi.

→Do ®ã, nhiÖm vô chÝnh cña vÖ sÞnh lao ®éng lµ dïng biÖn ph¸p c¶i tiÕn lao ®éng, qu¸ tr×nh

thao t¸c, s¸ng t¹o ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt hoµn thiÖn ®Ó n©ng cao tr¹ng th¸i søc khoÎ vµ kh¶ n¨ng

lao ®éng cho ng−êi lao ®éng.

II.Nh÷ng nh©n tè ¶nh hưëng vµ biÖn ph¸p phßng ngõa:

1.Nh÷ng nh©n tè ¶nh h−ëng ®Õn søc khoÎ c«ng nh©n trong lao ®éng s¶n xuÊt:

-TÊt c¶ nh÷ng nh©n tè ¶nh h−ëng cã thÓ chia lµm 3 lo¹i:

· Nh©n tè vËt lý häc: nh− nhiÖt ®é cao thÊp bÊt th−êng cña lß cao, ngän löa cña hµn hå

quang, ¸p lùc khÝ trêi bÊt th−êng, tiÕng ®éng, chÊn ®éng cña m¸y,...

· Nh©n tè ho¸ häc: nh− khÝ ®éc, vËt thÓ cã chÊt ®é, bôi trong s¶n xuÊt...

· Nh©n tè sinh vËt: ¶nh h−ëng cña sinh vËt, vi trïng mµ sinh ra bÖnh truyÒn nhiÔm.

-C¸c nh©n tè trªn cã thÓ g©y ra bÖnh nghÒ nghiÖp lµm con ng−êi cã bÖnh nÆng thªm hoÆc

bÖnh ph¸t triÓn réng, tr¹ng th¸i søc khoÎ cña ng−êi lao ®éng xÊu ®i rÊt nhiÒu.

→V× thÕ, vÖ sinh lao ®éng ph¶i nghiªn cøu c¸c biÖn ph¸p ®Ó phßng ngõa.

2.C¸c biÖn ph¸p phßng ngõa chung:

-C¸c bÖnh nghÒ nghiÖp vµ nhiÔm ®éc trong x©y dùng c¬ b¶n cã thÓ ®Ò phßng b»ng c¸ch thùc

hiÖn tæng hîp c¸c biÖn ph¸p kü thuËt vµ tæ chøc nh»m:

· C¶i thiÖn chung t×nh tr¹ng chç lµm viÖc vµ vïng lµm viÖc.

· C¶i thiÖn m«i tr−êng kh«ng khÝ.

· Thùc hiÖn chÕ ®é vÖ sinh s¶n xuÊt vµ biÖn ph¸p vÖ sinh an toµn c¸ nh©n.

-Tæng hîp c¸c biÖn ph¸p trªn bao gåm c¸c vÊn ®Ò sau:

- 13 -

· Lùa chän ®óng ®¾n vµ ®¶m b¶o c¸c yÕu tè vi khÝ hËu, tiÖn nghi khi thiÕt kÕ c¸c nhµ

x−ëng s¶n xuÊt.

· Lo¹i trõ t¸c dông cã h¹i cña chÊt ®éc vµ nhiÖt ®é cao lªn ng−êi lµm viÖc.

· Lµm gi¶m vµ triÖt tiªu tiÕng ån, rung ®éng.

· Cã chÕ ®é lao ®éng riªng ®èi víi mét sè c«ng viÖc nÆng nhäc tiÕn hµnh trong c¸c ®iÒu

kiÖn vËt lý kh«ng b×nh th−êng, trong m«i tr−êng ®éc h¹i,...

· Tæ chøc chiÕu s¸ng tù nhiªn vµ nh©n t¹o ë chç lµm viÖc hîp lý theo tiªu chuÈn yªu

cÇu.

· §Ò phßng bÖnh phãng x¹ cã liªn quan ®Õn viÖc sö dông c¸c chÊt phãng x¹ vµ ®ång vÞ.

· Sö dông c¸c dông cô phßng hé c¸ nh©n ®Ó b¶o vÖ c¬ quan thÞ gi¸c, h« hÊp, bÒ mÆt

da,...

2 ¶nh h−ëng cña t×nh tr¹ng mÖt mái vµ t− thÕ lao ®éng

IMÖt mái trong lao ®éng:

1.Kh¸i niÖm mÖt mái trong lao ®éng:

-MÖt mái lµ tr¹ng th¸i t¹m thêi cña c¬ thÓ x¶y ra sau 1 thêi gian lao ®éng nhÊt ®Þnh. MÖt mái

trong lao ®«ng thÓ hiÖn ë chç:

· N¨ng suÊt lao ®éng gi¶m.

· Sè l−îng phÕ phÈm t¨ng lªn.

· DÔ bÞ x¶y ra tai n¹n lao ®éng.

-Khi mÖt mái, ng−êi lao ®éng c¶m gi¸c khã chÞu, buån ch¸n c«ng viÖc. NÕu ®−îc nghØ ng¬i,

c¸c biÓu hiÖn trªn mÊt dÇn, kh¶ n¨ng lao ®éng ®−îc phôc håi.

-NÕu mÖt mái kÐo dµi sÏ dÉn ®Õn t×nh tr¹ng qu¸ mÖt mái th× kh«ng cßn lµ hiÖn t−îng sinh lý

b×nh th−êng mµ ®· chuyÓn sang t×nh tr¹ng bÖnh lý do sù tÝch chøa mÖt mái lµm rèi lo¹n c¸c

chøc n¨ng thÇn kinh vµ ¶nh h−ëng ®Õn toµn bé c¬ thÓ.

2.Nguyªn nh©n g©y ra mÖt mái trong lao ®éng:

· Lao ®éng thñ c«ng nÆng nhäc vµ kÐo dµi, gi÷a ca lµm viÖc kh«ng cã thêi gian nghØ

ng¬i hîp lý.

· Nh÷ng c«ng viÖc cã tÝnh chÊt ®¬n ®iÖu, kÝch thÝch ®Òu ®Òu g©y buån ch¸n.

· Thêi gian lµm viÖc qu¸ dµi.

· N¬i lµm viÖc cã nhiÒu yÕu tè ®éc h¹i nh− tiÕng ån, rung chuyÓn qu¸ lín, nhiÖt ®é ¸nh

s¸ng kh«ng hîp lý...

· Lµm viÖc ë t− thÕ gß bã: ®øng ngåi b¾t buéc, ®i l¹i nhiÒu lÇn...

· ¡n uèng kh«ng ®¶m b¶o khÈu phÇn vÒ n¨ng l−îng còng nh− vÒ sinh tè, c¸c chÊt dinh

d−ìng cÇn thiÕt...

· Nh÷ng ng−êi míi tËp lao ®éng hoÆc nghÒ nghiÖp ch−a thµnh th¹o...

· Bè trÝ c«ng viÖc qu¸ kh¶ n¨ng hoÆc søc khoÎ mµ ph¶i lµm nh÷ng viÖc cÇn g¾ng søc

nhiÒu...

· Do c¨ng th¼ng qu¸ møc cña c¬ quan ph©n tÝch nh− thÞ gi¸c, thÝnh gi¸c.

- 14 -

· Tæ chøc lao ®éng thiÕu khoa häc.

· Nh÷ng nguyªn nh©n vÒ gia ®×nh , x· héi ¶nh h−ëng ®Õn t×nh c¶m t− t−ëng cña ng−êi

lao ®éng.

3.BiÖn ph¸p ®Ò phßng mÖt mái trong lao ®éng:

· C¬ giíi ho¸ vµ tù ®éng ho¸ trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Kh«ng nh÷ng lµ biÖn ph¸p quan

träng ®Ó t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, mµ cßn lµ nh÷ng biÖn ph¸p c¬ b¶n ®Ò phßng mái

mÖt.

· Tæ chøc lao ®éng khoa häc, tæ chøc d©y chuyÒn lao ®éng vµ ca kÝp lµm viÖc hîp lý ®Ó

t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn tèi −u gi÷a con ng−êi vµ m¸y, gi÷a con ng−êi vµ m«i tr−êng lao

®éng...

· C¶i thiÖn ®iÒu kiÖn lµm viÖc cho ng−êi lao ®éng nh»m lo¹i trõ c¸c yÕu tè cã h¹i.

· Bè trÝ giê giÊc lao ®éng vµ nghØ ng¬i hîp lý, kh«ng kÐo dµi thêi gian lao ®éng nÆng

nhäc qu¸ møc quy ®Þnh, kh«ng bè trÝ lµm viÖc thªm giê qu¸ nhiÒu.

· Coi träng khÈu phÇn ¨n cña ng−êi lao ®éng, ®Æc biÖt lµ nh÷ng nghÒ nghiÖp lao ®éng

thÓ lùc.

· RÌn luyÖn thÓ dôc thÓ thao, t¨ng c−êng nghØ ng¬i tÝch cùc.

· X©y dùng tinh thÇn yªu lao ®éng, yªu ngµnh nghÒ, lao ®éng tù gi¸c, t¨ng c−êng c¸c

biÖn ph¸p ®éng viªn t×nh c¶m, t©m lý nh»m lo¹i nh÷ng nh©n tè tiªu cùc dÉn ®Õn mÖt

mái vÒ t©m lý, t− t−ëng.

· Tæ chøc tèt c¸c kh©u vÒ gia ®×nh, x· héi nh»m t¹o ra cuéc sèng vui t−¬i lµnh m¹nh ®Ó

t¸i t¹o søc lao ®éng, ®ång thêi ng¨n ngõa mÖt mái.

II.T− thÕ lao ®éng b¾t buéc:

-Do yªu cÇu s¶n xuÊt, mçi lo¹i nghÒ nghiÖp ®Òu cã mét t− thÕ riªng. Ng−êi ta chia t− thÕ lµm

viÖc thµnh 2 lo¹i:

· T− thÕ lao ®éng tho¶ m¸i lµ t− thÕ cã thÓ thay ®æi ®−îc trong qu¸ tr×nh lao ®éng nh−ng

kh«ng ¶nh h−ëng ®Ôn s¶n xuÊt.

· T− thÕ lao ®éng b¾t buéc lµ t− thÕ mµ ng−êi lao ®éng kh«ng thay ®æi ®−îc trong qu¸

tr×nh lao ®éng.

1.T¸c h¹i lao ®éng t− thÕ b¾t buéc: XÐt 2 tr−êng hîp:

a/T− thÕ lao ®éng ®øng b¾t buéc:

· Cã thÓ lµm vÑo cét sèng, lµm d·n tÜnh m¹ch ë kheo ch©n. Ch©n bÑt lµ mét bÖnh nghÒ

nghiÖp rÊt phæ biÕn do t− thÕ ®øng b¾t buéc g©y ra.

· BÞ c¨ng th¼ng do ®øng qu¸ l©u, khíp ®Çu gèi bÞ biÕn d¹ng cã thÓ bÞ bÖnh khuúnh ch©n

d¹ng ch÷ O hoÆc ch÷ X.

· ¶nh h−ëng ®Õn bé phËn sinh dôc n÷, g©y ra sù t¨ng ¸p lùc ë trong khung chËu lµm cho

tö cung bÞ ®Ì Ðp, nÕu l©u ngµy cã thÓ dÉn ®Õn v« sinh hoÆc g©y ra chøng rèi lo¹n kinh

nguyÖt.

b/T− thÕ lao ®éng ngåi b¾t buéc:

· NÕu ngåi l©u ë t− thÕ b¾t buéc sÏ dÉn ®Õn biÕn d¹ng cét sèng.

· Lµm t¨ng ¸p lùc trong khung chËu vµ còng g©y ra c¸c biÕn ®æi vÞ trÝ cña tö cung vµ rèi

lo¹n kinh nguyÖt.

- 15 -

· T− thÕ ngåi b¾t buéc cßn g©y ra t¸o bãn, h¹ trÜ.

⇒So víi t− thÕ ®øng th× Ýt t¸c h¹i h¬n.

2.BiÖn ph¸p ®Ò phßng:

· C¬ giíi ho¸ vµ tù ®éng ho¸ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt lµ biÖn ph¸p tÝch cùc nhÊt.

· C¶i tiÕn thiÕt bÞ vµ c«ng cô lao ®éng ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn lµm viÖc thuËn lîi cho ng−êi lao

®éng.

· RÌn luyÖn th©n thÓ ®Ó t¨ng c−êng kh¶ n¨ng lao ®éng vµ kh¾c phôc mäi ¶nh h−ëng xÊu

do nghÒ nghiÖp g©y ra, cßn cã t¸c dông chØnh h×nh trong c¸c tr−−ßng hîp bÞ gï vÑo cét

sèng vµ lÊy l¹i sù th¨ng b»ng do sù ®Ì Ðp c¨ng th¼ng qu¸ møc ë bông.

· Tæ chøc lao ®éng hîp lý: bè trÝ ca kÝp hîp lý, nghØ ng¬i thÝch hîp ®Ó tr¸nh t− thÕ ngåi

vµ ®øng b¾t buéc qu¸ l©u ë mét sè ngµnh nghÒ.

§3 ¶nh h−ëng cña ®IÒu kiÖn khÝ hËu ®èi víi c¬ thÓ

-§iÒu kiÖn khÝ hËu cña hoµn c¸nh s¶n xuÊt lµ t×nh tr¹ng vËt lý cña kh«ng khÝ bao gåm c¸c

yÕu tè nh− nhiÖt ®é, ®é Èm t−¬ng ®èi, tèc ®é l−u chuyÓn kh«ng khÝ vµ bøc x¹ nhiÖt trong

ph¹m vi m«i tr−êng s¶n xuÊt cña ng−êi lao ®éng. Nh÷ng yÕu tè nµy t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn c¬

thÓ con ng−êi, g©y ¶nh h−ëng ®Õn søc khoÎ→lµm gi¶m kh¶ n¨ng lao ®éng cña c«ng nh©n.

I.NhiÖt ®é kh«ng khÝ:

1.NhiÖt ®é cao:

-N−íc ta ë vïng nhiÖt ®íi nªn mïa hÌ nhiÖt ®é cã khi lªn ®Õn 40oC. Lao ®éng ë nhiÖt ®é cao

®oi hái sù cè g¾ng cao cña c¬ thÓ, sù tuÇn hoµn m¸u m¹nh h¬n, tÇn suÊt h« hÊp t¨ng, sù thiÕu

hôt «xy t¨ng→c¬ thÓ ph¶i lµm viÖc nhiÒu ®Ó gi÷ c©n b»ng nhiÖt.

-Khi lµm viÖc ë nhiÖt ®é cao, ng−êi lao ®éng bÞ mÊt nhiÒu må h«i, trong lao ®éng nÆng c¬ thÓ

ph¶i mÊt 6-7 lÝt må h«i nªn sau 1 ngµy lµm viÖc c¬ thÓ cã thÓ bÞ sót 2-4 kg.

-Må h«i mÊt nhiÒu sÏ lµm mÊt 1 sè l−îng muèi cña c¬ thÓ. C¬ thÓ co ng−êi chiÕm 75% lµ

n−íc, nªn viÖc mÊt n−íc kh«ng ®−îc bï ®¾p kÞp thêi dÉn ®Õn nh÷ng rèi lo¹n c¸c chøc n¨ng

sinh lý cña c¬ thÓ do rèi lo¹n chuyÓn ho¸ muèi vµ n−íc g©y ra.

-Khi c¬ thÓ mÊt n−íc vµ muèi qu¸ nhiÒu sÏ dÉn ®Õn c¸c hËu qu¶ sau ®©y:

· Lµm viÖc ë nhiÖt ®é cao, nÕu kh«ng ®iÒu hoµ th©n nhiÖt bÞ trë ng¹i sÏ lµm th©n nhiÖt

t¨ng lªn. Dï th©n nhiÖt t¨ng 0.3-1oC, trong ng−êi ®· c¶m thÊy khã chÞu→g©y ®au ®Çu,

chãng mÆt, buån n«n, g©y trë ng¹i nhiÒu cho s¶n xuÊt vµ c«ng t¸c. NÕu kh«ng cã biÖn

ph¸p kh¾c phôc dÉn ®Õn hiÖn t−îng say nãng, say n¾ng, kinh giËt, mÊt trÝ.

· Khi c¬ thÓ mÊt n−íc, m¸u sÏ bÞ qu¸nh l¹i, tim lµm viÖc nhiÒu nªn dÔ bÞ suy tim. Khi

®iÒu hoµ th©n nhiÖt bÞ rèi lo¹n nghiªm träng th× ho¹t ®éng cña tim còng bÞ rèi lo¹n râ

rÖt.

· §èi víi c¬ quan thËn, b×nh th−êng bµI tiÕt tõ 50-70% tæng sè n−íc cña c¬ thÓ. Nh−ng

trong lao ®éng nãng, do c¬ thÓ tho¸t må h«i nªn thËn chØ bµi tiÕt 10-15% tæng sè

n−íc→n−íc tiÓu c« ®Æc g©y viªm thËn.

- 16 -

· Khi lµm viÖc ë nhiÖt ®é cao, c«ng nh©n uèng nhiÒu n−íc nªn dÞch vÞ lo·ng lµm ¨n kÐm

ngon vµ tiªu ho¸ còng kÐm sót. Do mÊt th¨ng b»ng vÒ muèi vµ n−íc nªn ¶nh h−ëng

®Õn bµi tiÕt c¸c chÊt dÞch vÞ ®Õn rèi lo¹n vÒ viªm ruét, d¹ dµy.

· Khi lµm viÖc ë nhiÖt ®é cao, hÖ thÇn kinh trung −¬ng cã nh÷ng ph¶n øng nghiªm

träng. Do sù rèi lo¹n vÒ chøc n¨ng ®iÒu khiÓn cña vá n·o sÏ dÉn ®Õn gi¶m sù chó ý vµ

tèc ®é ph¶n x¹ sù phèi hîp ®éng t¸c lao ®éng kÐm chÝnh x¸c..., lµm cho n¨ng suÊt

kÐm, phÕ phÈm t¨ng vµ dÔ bÞ tai n¹n lao ®éng.

2.NhiÖt ®é thÊp:

-T¸c h¹i cña nhiÖt ®é thÊp ®èi víi c¬ thÓ Ýt h¬n so víi nhiÖt ®é cao. Tuy nhiªn sù chªnh lÖch

qu¸ nhiÒu còng g©y ¶nh h−ëng xÊu ®Õn c¬ thÓ:

· NhiÖt ®é thÊp, ®Æc biÖt khi cã giã m¹nh sÏ lµm cho c¬ thÓ qu¸ l¹nh g©y ra c¶m l¹nh.

· BÞ l¹nh côc bé th−êng xuyªn cã thÓ dÉn ®Õn bÞ c¶m m·n tÝnh, rÐt run, tª liÖt tõng bé

phËn riªng cña c¬ thÓ.

· NhiÖt ®é qu¸ thÊp c¬ thÓ sinh loÐt c¸c huyÕt qu¶n, ®au c¸c khíp x−¬ng, ®au c¸c b¾p

thÞt.

· NhiÖt ®é n¬i lµm viÖc l¹nh cã thÓ lµm cho c«ng nh©n bÞ cãng, cö ®éng kh«ng chÝnh

x¸c, n¨ng suÊt gi¶m thÊp.

-Nh÷ng ng−êi lµm viÖc d−íi n−íc l©u, lµm viÖc n¬i qu¸ l¹nh cÇn ph¶i ®−îc trang bÞ c¸c

ph−¬ng tiÖn cÇn thiÕt ®Ó chèng rÐt vµ chèng c¸c t¸c h¹i do l¹nh g©y ra.

II.§é Èm kh«ng khÝ:

-§é Èm kh«ng khÝ nãi lªn l−îng h¬i n−íc chøa trong kh«ng khÝ t¹i n¬i s¶n xuÊt. §é Èm t−¬ng

®èi cña kh«ng khÝ cao tõ 75-80% trë lªn sÏ lµm cho sù ®iÒu hoµ nhiÖt ®é khã kh¨n, lµm gi¶m

sù to¶ nhiÖt b»ng con ®−êng bèc må h«i.

-NÕu ®é Èm kh«ng khÝ cao vµ khi nhiÖt ®é cao, lÆng giã lµm con ng−êi nãng bøc, khã chÞu.

-NÕu ®é Èm kh«ng khÝ thÊp, cã giã võa ph¶i th× th©n nhiÖt kh«ng bÞ t¨ng lªn, con ng−êi c¶m

thÊy tho¶ m¸i, nh−ng kh«ng nªn ®Ó ®é Èm thÊp h¬n 30%.

III.Luång kh«ng khÝ:

-Luång kh«ng khÝ biÓu thÞ b»ng tèc ®é chuyÓn ®éng cña kh«ng khÝ. Tèc ®é l−u chuyÓn

kh«ng khÝ cã ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn sù to¶ nhiÖt, nã cµng lín th× sù to¶ nhiÖt trong 1 ®¬n vÞ

thêi gian cµng nhiÒu.

-Giã cã ¶nh h−ëng rÊt tèt ®Õn víi viÖc bèc h¬i nªn n¬i lµm viÖc cÇn tho¸ng m¸t.

-Luång kh«ng khÝ cã tèc ®é ®Òu hoÆc cã tèc ®é vµ ph−¬ng thay ®æi nhanh chãng ®Òu cã ý

nghÜa vÖ sinh quan träng trong s¶n xuÊt.

III.BiÖn ph¸p chèng nãng cho ng−êi lao ®éng:

-C¶i tiÕn kü thuËt, c¬ giíi ho¸ vµ tù ®éng ho¸ c¸c kh©u s¶n xuÊt mµ c«ng nh©n ph¶i lµm viÖc

trong nhiÖt ®é cao.

-C¸ch ly nguån nhiÖt b»ng ph−¬ng ph¸p che ch¾n. NÕu cã ®iÒu kiÖn cã thÓ lµm l¸ng di ®éng

cã m¸i che ®Ó chèng nãng.

-Bè trÝ hÖ thèng th«ng giã tù nhiªn vµ nh©n t¹o ®Ó t¹o ra luång kh«ng khÝ th−êng xuyªn n¬i

s¶n xuÊt, ®ång thêi ph¶i cã biÖn ph¸p chèng Èm ®Ó lµm cho c«ng nh©n dÔ bèc må h«i:

- 17 -

· §Ó tr¸nh n¾ng vµ bøc x¹ mÆt trêi vµ lîi dông h−íng giã th× nhµ s¶n xuÊt nªn x©y dùng

theo h−íng b¾c-nam, cã ®ñ diÖn tÝch cöa sæ, cöa trêi t¹o ®iÒu kiÖn th«ng giã tèt.

· ë nh÷ng n¬i côc bé to¶ ra nhiÒu nhiÖt nh− lß rÌn, lß sÊy hÊp, ë phÝa trªn cã thÓ ®Æt n¾p

hoÆc chôp hót tù nhiªn hay c−ìng bøc nh»m hót th¶i kh«ng khÝ nãng hoÆc h¬i ®éc ra

ngoµi kh«ng cho lan trµn ra kh¾p ph©n x−ëng.

· Bè trÝ m¸y ®iÒu hoµ nhiÖt ®é ë nh÷ng bé phËn s¶n xuÊt ®Æc biÖt.

-H¹n chÕ bít ¶nh h−ëng tõ c¸c thiÕt bÞ, m¸y mãc vµ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt bøc x¹ nhiÒu nhiÖt:

· C¸c thiÕt bÞ bøc x¹ nhiÖt ph¶i bè trÝ ë c¸c phßng riªng. NÕu qu¸ tr×nh c«ng nghÖ cho

phÐp, c¸c lo¹i lß nªn bè trÝ ngoµi nhµ.

· M¸y mãc, ®−êng èng, lß vµ c¸c thiÕt bÞ to¶ nhiÖt kh¸c nªn lµm c¸ch nhiÖt b»ng c¸c vËt

liÖu nh− b«ng, ami¨ng, vËt liÖu chÞu löa, bªt«ng bét. NÕu ®iÒu kiÖn kh«ng cho phÐp sö

dông chÊt c¸ch nhiÖt th× xung quanh thiÕt bÞ bøc x¹ nhiÖt cã thÓ lµm 1 líp vá bao vµ

mµn ch¾n hoÆc mµn n−íc.

· S¬n mÆt ngoµi buång l¸i c¸c m¸y x©y dùng b»ng s¬n cã hÖ sè ph¶n chiÕu tia n¨ng lín

nh− s¬n nhñ, s¬n mµu tr¾ng...

-Tæ chøc lao ®éng hîp lý, c¶i thiÖn tèt ®iÒu kiÖn lµm viÖc ë chç n¾ng, nãng. T¹o ®iÒu kiÖn

nghØ ng¬i vµ båi d−ìng hiÖn vËt cho c«ng nh©n. T¨ng c−êng nhiÒu sinh tè trong khÈu phÇn

¨n, cung cÊp ®ñ n−íc uèng s¹ch vµ hîp vÖ sinh (pha thªm 0.5% muèi ¨n), ®¶m b¶o chç t¾m

röa cho c«ng nh©n sau khi lµm viÖc.

-Sö dông c¸c dông cô phßng hé c¸ nh©n, quÇn ¸o b»ng v¶i cã sîi chèng nhiÖt cao ë nh÷ng n¬i

nãng, kÝnh mµu, kÝnh mê ng¨n c¸c tia cã h¹i cho m¾t.

-Kh¸m søc khoÎ ®Þnh kú cho c«ng nh©n lao ®éng ë chç nãng, kh«ng bè trÝ nh÷ng ng−êi cã

bÖnh tim m¹ch vµ thÇn kinh lµm viÖc ë nh÷ng n¬i cã nhiÖt ®é cao.

§4 bôi trong s¶n xuÊt

I.Kh¸i niÖm bôi trong s¶n xuÊt:

-NhiÒu qu¸ tr×nh s¶n xuÊt trong thi c«ng vµ c«ng nghiÖp vËt liÖu x©y dùng ph¸t sinh rÊt nhiÒu

bôi. Bôi lµ nh÷ng vËt chÊt rÊt bÐ ë tr¹ng th¸i l¬ l÷ng trong kh«ng khÝ trong 1 thêi gian nhÊt

®Þnh.

-Kh¾p n¬i ®Òu cã bôi nh−ng trªn c«ng tr−êng, trong xÝ nghiÖp, nhµ m¸y cã bôi nhiÒu h¬n.

1.C¸c lo¹i bôi:

a/C¨n cø vµo nguån gèc cña bôi: Cã c¸c lo¹i sau:

-Bôi h÷u c¬ gåm cã:

· Bôi ®éng vËt sinh ra tõ 1 ®éng vËt nµo ®ã: bôi l«ng, bôi x−¬ng...

· Bôi thùc vËt sinh ra tõ 1 sinh vËt nµo ®ã: bôi b«ng, bôi gç...

-Bôi v« c¬ gåm cã:

· Bôi v« c¬ kim lo¹i nh− bôi ®ång, bôi s¾t...

· Bôi v« c¬ kho¸ng vËt: ®Êt ®¸, xim¨ng, th¹ch anh,...

-Bôi hçn hîp: do c¸c thµnh phÇn vËt chÊt trªn hîp thµnh.

b/Theo møc ®é nhá cña bôi:

- 18 -

-Nhãm nh×n thÊy ®−îc víi kÝch th−íc lín h¬n 10mk.

-Nhãm nh×n thÊy qua kÝnh hiÓn vi vi kÝch th−íc tõ 0.25-10mk.

-Nhãm kÝch th−íc nhá h¬n chØ nh×n qua kÝnh hiÓn vi ®iÖn tö.

2.C¸c nguyªn nh©n t¹o ra bôi:

-Bôi s¶n xuÊt th−êng t¹o ra nhiÒu trong c¸c kh©u thi c«ng lµm ®Êt ®¸, m×n, bèc dì nhµ cöa,

®Ëp nghiÒn sµng ®¸ vµ c¸c vËt liÖu v« c¬ kh¸c, nhµo trén bªt«ng, v«i v÷a, chÕ biÕn vËt liÖu,

chÕ biÕn vËt liÖu h÷u c¬ khi nghiÒn hoÆc t¸n nhá.

-Khi vËn chuyÓn vËt liÖu rêi bôi tung ra do kÕt qu¶ rung ®éng, khi phun s¬n bôi t¹o ra d−íi

d¹ng s−¬ng, khi phun c¸t ®Ó lµm s¹ch c¸c bÒ mÆt t−êng nhµ.

-ë c¸c xÝ nghiÖp liªn hiÖp x©y dùng nhµ cöa vµ nhµ m¸y bªt«ng ®óc s½n, cã c¸c thao t¸c thu

nhËn, vËn chuyÓn, chøa chÊt vµ sö dông mét sè l−îng lín chÊt liªn kÕt vµ phô gia ph¶i ®¸nh

®ãng nhiÒu lÇn, th−êng xuyªn t¹o ra bôi cã chøa SiO2.

3.Ph©n tÝch t¸c h¹i cña bôi:

-Bôi g©y ra nh÷ng t¸c h¹i vÒ mÆt kü thuËt nh−:

· B¸m vµo m¸y mãc thiÕt bÞ lµm cho m¸y mãc thiÕt bÞ chãng mßn.

· B¸m vµo c¸c æ trôc lµm t¨ng ma s¸t.

· B¸m vµo c¸c m¹ch ®éng c¬ ®iÖn g©y hiÖn t−îng ®o·n m¹ch vµ cã thÓ lµm ch¸y ®éng

c¬ ®iÖn.

-Bôi chñ yÕu g©y t¸c h¹i lín ®èi víi søc khoÎ cña ng−êi lao ®éng.

→Møc ®é t¸c h¹i cña bôi lªn c¸c bé phËn c¬ thÓ con ng−êi phô thuéc vµo tÝnh chÊt ho¸ lý,

tÝnh ®éc, ®é nhá vµ nång ®é bôi. V× vËy trong s¶n xuÊt cÇn ph¶i cã biÖn ph¸p phßng vµ chèng

bôi cho c«ng nh©n.

II.T¸c h¹i cña bôi ®èi víi c¬ thÓ:

-§èi víi da vµ niªm m¹c: bôi b¸m vµo da lµm s−ng lç ch©n l«ng dÉn ®Õn bÖnh viªm da, cßn

b¸m vµo niªm m¹c g©y ra viªm niªm m¹c. §Æc biÖt cã 1 sè lo¹i bôi nh− len d¹, nhùa ®−êng

cßn cã thÓ g©y dÞ øng da.

-§èi víi m¾t: bôi b¸m vµo m¾t g©y ra c¸c bÖnh vÒ m¾t nh− viªm mµng tiÕp hîp, viªm gi¸c

m¹c. NÕu bôi nhiÔm siªu vi trïng m¾t hét sÏ g©y bÖnh m¾t hét. Bôi kim lo¹i cã c¹nh s¾c nhän

khi b¸m vµo m¾t lµm x©y x¸t hoÆc thñng gi¸c m¹c, lµm gi¶m thÞ lùc cña m¾t. NÕu lµ bôi v«i

khi b¾n vµo m¾t g©y báng m¾t.

-§èi víi tai: bôi b¸m vµo c¸c èng tai g©y viªm, nÕu vµo èng tai nhiÒu qu¸ lµm t¾c èng tai.

-§èi víi bé m¸y tiªu ho¸: bôi vµo miÖng g©y viªm lîi vµ s©u r¨ng. C¸c lo¹i bôi h¹t to nÕu s¾c

nhän g©y ra x©y x¸t niªm m¹c d¹ dµy, viªm loÐt hoÆc g©y rèi lo¹n tiªu ho¸.

-§èi víi bé m¸y h« hÊp: v× bôi chøa trong kh«ng khÝ nªn t¸c h¹i lªn ®−êng h« hÊp lµ chñ yÕu.

Bôi trong kh«ng khÝ cµng nhiÒu th× bôi vµo trong phæi cµng nhiÒu. Bôi cã thÓ g©y ra viªm

mòi, viªm khÝ phÕ qu¶n, lo¹i bôi h¹t rÊt bÐ tõ 0.1-5mk vµo ®Õn tËn phÕ nang g©y ra bÖnh bôi

phæi. BÖnh bôi phæi ®−îc ph©n thµnh:

· BÖnh bôi silic (bôi cã chøa SiO2 trong v«i, xim¨ng,...).

· BÖnh bôi silicat (bôi silicat, ami¨ng, bét tan).

· BÖnh bôi than (bôi than).

· BÖnh bôi nh«m (bôi nh«m).

- 19 -

→BÖnh bôi silic lµ lo¹i phæ biÕn vµ nguy hiÓm nhÊt, cã thÓ ®−a ®Õn bÖnh lao phæi nghiªm

träng. ¤xit silic tù do (c¸t, th¹ch anh) kh«ng nh÷ng chØ ¶nh h−ëng ®Õn tÕ bµo phæi mµ cßn

®Õn toµn bé c¬ thÓ g©y ra ph¸ huû néi t©m vµ trung −¬ng thÇn kinh.

-§èi víi toµn th©n: nÕu bÞ nhiÔm c¸c lo¹i bôi ®éc nh− ho¸ chÊt, ch×, thuû ng©n, th¹ch tÝn...khi

vµo c¬ thÓ, bôi ®−îc hoµ tan vµo m¸u g©y nhiÔm ®éc cho toµn c¬ thÓ.

III.BiÖn ph¸p phßng vµ chèng bôi:

1.BiÖn ph¸p kü thuËt:

-Ph−¬ng ph¸p chñ yÕu ®Ó phßng bôi trong c«ng t¸c xay, nghiÒn, sµng, bèc dì c¸c lo¹i vËt liÖu

h¹t rêi hoÆc dÔ sinh bôi lµ c¬ giíi ho¸ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®Ó c«ng nh©n Ýt tiÕp xóc víi bôi. Che

®Ëy c¸c bé phËn m¸y ph¸t sinh nhiÒu bôi b»ng vá che, tõ ®ã ®Æt èng hót th¶i bôi ra ngoµi.

-Dïng c¸c biÖn ph¸p quan träng ®Ó khö bôi b»ng c¬ khÝ vµ ®iÖn nh− buång l¾ng bôi b»ng

ph−¬ng ph¸p ly t©m, läc bôi b»ng ®iÖn, khö bôi b»ng m¸y siªu ©m, dïng c¸c lo¹i l−íi läc bôi

b»ng ph−¬ng ph¸p ion ho¸ tæng hîp.

-¸p dông c¸c biÖn ph¸p vÒ s¶n xuÊt −ít hoÆc s¶n xuÊt trong kh«ng khÝ Èm nÕu ®iÒu kiÖn cho

phÐp hoÆc cã thÓ thay ®æi kü thuËt trong thi c«ng.

-Sö dông hÖ thèng th«ng giã tù nhiªn vµ nh©n t¹o, rót bít ®é ®Ëm ®Æc cña bôi trong kh«ng

khÝ b»ng c¸c hÖ thèng hót bôi, hót bôi côc bé trùc tiÕp tõ chç bôi ®−îc t¹o ra.

-Th−êng xuyªn lµm tæng vÖ sinh n¬i lµm viÖc ®Ó gi¶m träng l−îng bôi dù tr÷ trong m«i

tr−êng s¶n xuÊt.

2.BiÖn ph¸p vÒ tæ chøc:

-Bè trÝ c¸c xÝ nghiÖp, x−ëng gia c«ng,...ph¸t ra nhiÒu bôi, xa c¸c vïng d©n c−, c¸c khu vùc

nhµ ë. C«ng tr×nh nhµ ¨n, nhµ trÎ ®Òu ph¶i bè trÝ xa n¬i s¶n xuÊt ph¸t sinh ra bôi.

-§−êng vËn chuyÓn c¸c nguyªn vËt liÖu, b¸n thµnh phÈm, thµnh phÈm mang bôi ph¶i bè trÝ

riªng biÖt ®Ó tr¸nh t×nh tr¹ng tung bôi vµo m«i tr−êng s¶n xuÊt nãi chung vµ ë c¸c khu vùc

gi¸n tiÕp. Tæ chøc tèt t−íi Èm mÆt ®−êng khi trêi n¾ng giã, hanh kh«.

3.Trang bÞ phßng hé c¸ nh©n:

-Trang bÞ quÇn ¸o c«ng t¸c phßng bôi kh«ng cho bôi lät qua ®Ó phßng ngõa cho c«ng nh©n

lµm viÖc ë nh÷ng n¬i nhiÒu bôi, ®Æc biÖt ®èi víi bôi ®éc.

-Dïng khÈu trang, mÆt n¹ h« hÊp, b×nh thë, kÝnh ®eo m¾t ®Ó b¶o vÖ m¾t, mòi, miÖng.

4.BiÖn ph¸p y tÕ:

-ë trªn c«ng tr−êng vµ trong nhµ m¸y ph¶i cã ®ñ nhµ t¾m, n¬i röa cho c«ng nh©n. Sau khi

lµm viÖc c«ng nh©n ph¶i t¾m giÆt s¹ch sÏ, thay quÇn ¸o.

-CÊm ¨n uèng, hót thuèc l¸ n¬i s¶n xuÊt.

-Kh«ng tuyÓn dông ng−êi cã bÖnh m·n tÝnh vÒ ®−êng h« hÊp lµm viÖc ë nh÷ng n¬i nhiÒu bôi.

Nh÷ng c«ng nh©n tiÕp xóc víi bôi th−êng xuyªn ®−îc kh¸m søc khoÎ ®Þnh kú ®Ó ph¸t hiÖn

kÞp thêi nh÷ng ng−êi bÞ bÖnh do nhiÔm bôi.

-Ph¶i ®Þnh kú kiÓm ta hµm l−îng bôi ë m«i tr−êng s¶n xuÊt, nÕu thÊy qu¸ tiªu chuÈn cho

phÐp ph¶i t×m mäi biÖn ph¸p lµm gi¶m hµm l−îng bôi.

5.C¸c biÖn ph¸p kh¸c:

-Thùc hiÖn tèt kh©u båi d−ìng hiÖn vËt cho c«ng nh©n.

-Tæ chøc ca kÝp vµ bè trÝ giê giÊc lao ®éng, nghØ ng¬i hîp lý ®Ó t¨ng c−êng søc khoÎ.

-Coi träng khÈu phÇn ¨n vµ rÌn luyÖn th©n thÓ cho c«ng nh©n.

- 20 -

§5 tiÕng ån vµ rung ®éng trong s¶n xuÊt

I.T¸c h¹i cña tiÕng ån vµ rung ®éng:

-Trong c«ng tr×nh x©y dùng cã nhiÒu c«ng t¸c sinh ra tiÕng ån vµ rung ®éng. TiÕng ån vµ

rung ®éng trong s¶n xuÊt lµ c¸c t¸c h¹i nghÒ nghiÖp nÕu c−êng ®é cña chóng v−ît qu¸ giíi

h¹n tiªu chuÈn cho phÐp.

1.Ph©n tÝch t¸c h¹i cña tiÕng ån:

a/§èi víi c¬ quan thÝnh gi¸c:

-Khi chÞu t¸c dông cña tiÕng ån, ®é nh¹y c¶m cña thÝnh gi¸c gi¶m xuèng, ng−ìng nghe t¨ng

lªn. Khi rêi m«i tr−êng ån ®Õn n¬i yªn tÜnh, ®é nh¹y c¶m cã kh¶ n¨ng phôc håi l¹i nhanh

nh−ng sù phôc håi ®ã chØ cã 1 h¹n ®é nhÊt ®Þnh.

-D−íi t¸c dông kÐo dµi cña tiÕng ån, thÝnh lùc gi¶m ®t râ rÖt vµ ph¶i sau 1 thêi gian kh¸ l©u

sau khi rêi n¬i ån, thÝnh gi¸c míi phôc håi l¹i ®−îc.

-NÕu t¸c dông cña tiÕng ån lÆp l¹i nhiÒu lÇn, thÝnh gi¸c kh«ng cßn kh¶ n¨ng phôc håi hoµn

toµn vÒ tr¹ng th¸i b×nh th−êng ®−îc, sù tho¸i ho¸ dÇn dÇn sÏ ph¸t triÓn thµnh nh÷ng biÕn ®æi

cã tÝnh chÊt bÖnh lý g©y ra bÖnh nÆng tai vµ ®iÕc.

b/§èi víi hÖ thÇn kinh trung −¬ng:

-TiÕng ån c−êng ®é trung b×nh vµ cao sÏ g©y kÝch thÝch m¹nh ®Õn hÖ thèng thÇn kinh trung

−¬ng, sau 1 thêi gian dµi cã thÓ dÉn tíi huû ho¹i sù ho¹t ®éng cña dÇu n·o thÓ hiÖn ®au ®Çu,

chãng mÆt, c¶m gi¸c sî h·i, hay bùc tøc, tr¹ng th¸i t©m thÇn kh«ng æn ®Þnh, trÝ nhí gi¶m

sót...

c/§èi víi hÖ thèng chøc n¨ng kh¸c cña c¬ thÓ:

-¶nh h−ëng xÊu ®Õn hÖ th«ng tim m¹ch, g©y rèi lo¹n nhÞp tim.

-Lµm gi¶m bít sù tiÕt dÞch vÞ, ¶nh h−ëng ®Õn co bãp b×nh th−êng cña d¹ dµy.

-Lµm cho hÖ thèng thÇn kinh bÞ c¨ng th¼ng liªn tôc cã thÓ g©y ra bÖnh cao huyÕt ¸p.

-Lµm viÖc tiÕp xóc víi tiÕng ån qu¸ nhiÒu, cã thÓ dÇn dÇn bÞ mÖt mái, ¨n uèng sót kÐm vµ

kh«ng ngñ ®−îc, nÕu t×nh tr¹ng ®ã kÐo dµi sÏ dÉn ®Õn bÖnh suy nh−îc thÇn kinh vµ c¬ thÓ.

2.Ph©n tÝch t¸c h¹i cña rung ®éng:

-Khi c−êng ®é nhá vµ t¸c ®éng ng¾n th× sù rung ®éng nµy cã ¶nh h−ëng tèt nh− t¨ng lùc b¾p

thÞt, lµm gi¶m mÖt mái,...

-Khi c−êng ®é lín vµ t¸c dông l©u g©y khã chÞu cho c¬ thÓ. Nh÷ng rung ®éng cã tÇn sè thÊp

nh−ng biªn ®é lín th−êng g©y ra sù l¾c xãc, nÕu biªn ®é cµng lín th× g©y ra l¾c xãc cµng

m¹nh. T¸c h¹i cô thÓ:

· Lµm thay ®æi ho¹t ®éng cña tim, g©y ra di lÖch c¸c néi t¹ng trong æ bông, lµm rèi lo¹n

sù ho¹t ®éng cña tuyÕn sinh dôc nam vµ n÷.

· NÕu bÞ l¾c xãc vµ rung ®éng kÐo dµi cã thÓ lµm thay ®æi ho¹t ®éng chøc n¨ng cña

tuyÕn gi¸p tr¹ng, g©y chÊn ®éng c¬ quan tiÒn ®×nh vµ lµm rèi lo¹n chøc n¨ng gi÷ th¨ng

b»ng cña c¬ quan nµy.

· Rung ®éng kÕt hîp víi tiÕng ån lµm c¬ quan thÝnh gi¸c bÞ mÖt mái qu¸ møc dÉn ®Õn

bÖnh ®iÕc nghÒ nghiÖp.

- 21 -

· Rung ®éng l©u ngµy g©y nªn c¸c bÖnh ®©u x−¬ng khíp, lµm viªm c¸c hÖ thèng x−¬ng

khíp. §Æc biÖt trong ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh cã thÓ ph¸t triÓn g©y thµnh bÖnh rung ®éng

nghÒ nghiÖp.

· §èi víi phô n÷, nÕu lµm viÖc trong ®iÒu kiÖn bÞ rung ®éng nhiÒu sÏ g©y di lÖch tö cung

dÉn ®Õn t×nh tr¹ng v« sinh. Trong nh÷ng ngµy hµnh kinh, nÕu bÞ rung ®éng vµ l¾c xãc

nhiÒu sÏ g©y ø m¸u ë tö cung.

II.Nguån ph¸t sinh tiÕng ån vµ rung ®éng:

1.Nguån ph¸t sinh tiÕng ån:

-Cã nhiÒu nguån ph¸t sinh tiÕng ån kh¸c nhau:

· Theo n¬i xuÊt hiÖn tiÕng ån: ph©n ra tiÕng ån trong nhµ m¸y s¶n xuÊt vµ tiÕng ån trong

sinh ho¹t.

· Theo nguån xuÊt ph¸t tiÕng ån: ph©n ra tiÕng ån c¬ khÝ, tiÕng ån khÝ ®éng vµ tiÕng ån

c¸c m¸y ®iÖn.

-TiÕng ån c¬ khÝ:

· G©y ra bëi sù lµm viÖc cña c¸c m¸y mãc do sù chuyÓn ®éng cña c¸c c¬ cÊu ph¸t ra

tiÕng ån kh«ng khÝ trùc tiÕp.

· G©y ra bëi bÒ mÆt c¸c c¬ cÊu hoÆc c¸c bé phËn kÕt cÊu liªn quan víi chóng.

· G©y ra bëi sù va ch¹m gi÷a c¸c vËt thÓ trong c¸c thao t¸c ®Ëp bóa khi rÌn, gß, d¸t kim

lo¹i,...

-TiÕng ån khÝ ®éng:

· Sinh ra do chÊt láng hoÆc h¬i, khÝ chuyÓn ®éng vËn tèc lín (tiÕng ån qu¹t m¸y, m¸y

khÝ nÐn, c¸c ®éng c¬ ph¶n lùc...).

-TiÕng ån cña c¸c m¸y ®iÖn:

· Do sù rung ®éng cña c¸c phÇn tÜnh vµ phÇn quay d−íi ¶nh h−ëng cña lùc tõ thay ®æi

t¸c dông ë khe kh«ng khÝ vµ ë ngay trong vËt liÖu cña m¸y ®iÖn.

· Do sù chuyÓn ®éng cña c¸c dßng kh«ng khÝ ë trong m¸y vµ sù rung ®éng c¸c chi tiÕt

vµ c¸c ®Çu mèi do sù kh«ng c©n b»ng cña phÇn quay.

2.Nguån rung ®éng ph¸t sinh:

-Trong c«ng t¸c ®Çm c¸c kÕt cÊu bªt«ng cèt thÐp tÊm lín tõ v÷a bªt«ng còng khi sö dông c¸c

®Çm rung lín hoÆc c¸c lo¹i ®Çm cÇm tay.

-Tõ c¸c lo¹i dông cô c¬ khÝ víi bé phËn chuyÓn ®éng ®iÖn hoÆc khÝ nÐn lµ nh÷ng nguån rung

®éng g©y t¸c dông côc bé lªn c¬ thÓ con ng−êi.

3.C¸c th«ng sè ®Æc tr−ng cho tiÕng ån vµ rung ®éng:

a/§Æc tr−ng cho tiÕng ån:

-§Æc tr−ng lµ c¸c th«ng sè vËt lý nh− c−êng ®é, tÇn sè, phæ tiÕng ån vµ c¸c th«ng sè sinh lý

nh− møc to, ®é cao. T¸c h¹i g©y ra bëi tiÕng ån phô thuéc vµo c−êng ®é vµ tÇn sè cña nã.

-TiÕng ån møc 100-120dB víi tÇn sè thÊp vµ 80-95dB víi tÇn sè trung b×nh vµ cao cã thÓ g©y

ra sù thay ®æi ë c¬ quan thÝnh gi¸c. TiÕng ån møc 130-150dB cã thÓ g©y huû ho¹i cã tÝnh

chÊt c¬ häc ®èi víi c¬ quan thÝnh gi¸c (thñng mµng nhÜ).

-Theo tÇn sè, tiÕng ån chia thµnh tiÕng ån cã tÇn sè thÊp d−íi 300Hz, tÇn sè trung b×nh 300-

1000Hz, tÇn sè cao trªn 3000Hz. TiÕng ån tÇn sè cao cã h¹i h¬n tiÕng ån tÇn sè thÊp.

III.BiÖn ph¸p phßng vµ chèng tiÕng ån:

1.Lo¹i trõ nguån ph¸t sinh ra tiÕng ån:

-Dïng qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kh«ng tiÕng ån thay cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cã tiÕng ån.

-Lµm gi¶m c−êng ®é tiÕng ån ph¸t ra tõ m¸y mãc vµ ®éng c¬.

-Gi÷ cho c¸c m¸y ë tr¹ng th¸i hoµn thiÖn: siÕt chÆt bul«ng, ®inh vÝt, tra dÇu mì th−êng

xuyªn.

2.C¸ch ly tiÕng ån vµ hót ©m:

-Chän vËt liÖu c¸ch ©m ®Ó lµm nhµ cöa. Lµm nÒn nhµ b»ng cao su, c¸t, nÒn nhµ ph¶i ®µo s©u,

xung quanh nªn ®µo r·nh c¸ch ©m réng 6-10cm.

· Møc ®é c¸ch ©m yªu cÇu ®−îc x¸c ®Þnh theo trÞ sè c¸ch ©m D. TrÞ sè D lµ hiÖu sè møc

®é ¸p lùc tiÕng ån trung b×nh ë trong phßng cã nguån ån L1 vµ bªn ngoµi phßng cã

nguån ån L2:

D = L1 - L2 (dB) (2.1)

· D phô tuéc vµo kh¶ n¨ng c¸ch ©m R cña t−êng ng¨n, x¸c ®Þnh theo c«ng thøc:

Trong ®ã:

+ô: hÖ sè truyÒn tiÕng ån, lµ tû sè n¨ng l−îng ©m ®i qua t−êng ng¨n víi n¨ng l−îng

®Ëp vµo t−êng ng¨n.

-L¾p c¸c thiÕt bÞ gi¶m tiÕng ®éng cña m¸y. Bao phñ chÊt hÊp thô sù rung ®éng ë c¸c bÒ mÆt

rung ®éng ph¸t ra tiÕng ån b»ng vËt liÖu cã ma s¸t trong lín; ngoµi ra trong 1 sè m¸y cã bé

phËn tiªu ©m.

3.Dïng c¸c dông cô phßng hé c¸ nh©n:

-Nh÷ng ng−êi lµm viÖc trong c¸c qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cã thiÕng ån, ®Ó b¶o vÖ tai cÇn cã mét sè

thiÕt bÞ sau:

T¸c dông cña rung ®éng	2 ù (mm/s ) víi f=1-10Hz	v (mm/s) víi f=10-100Hz
Kh«ng c¶m thÊy	10	0.16
CÈm thÊy Ýt	125	0.64
CÈm thÊy võa, dÔ chÞu	140	2
C¶m thÊy m¹nh, dÔ chÞu	400	6.4
Cã h¹i khi t¸c dông l©u	1000	16.4
RÊt h¹i	>1000	>16.4

- 23 -

· B«ng, bät biÓn, b¨ng ®Æt vµo lç tai lµ nh÷ng lo¹i ®¬n gi¶n nhÊt. B«ng lµm gi¶m ån tõ

3-14dB trong gi¶i tÇn sè 100-600Hz, b¨ng tÈm mì gi¶m 18dB, b«ng len tÈm s¸p gi¶m

®Õn 30dB.

· Dïng nót b»ng chÊt dÎo bÞt kÝn tai cã thÓ gi¶m xuèng 20dB.

· Dïng n¾p chèng ån óp bªn ngoµi tai cã thÓ gi¶m tíi 30dB khi tÇn sè lµ 500Hz vµ 40dB

khi tÇn sè 2000Hz. Lo¹i n¾p chèng ån chÕ t¹o tõ cao su bät kh«ng ®−îc thuËn tiÖn l¾m

khi sö dông v× ng−êi lµm mÖt do ¸p lùc lªn mµng tai qu¸ lín.

4.ChÕ ®é lao ®éng hîp lý:

-Nh÷ng ng−êi lµm viÖc tiÕp xóc nhiÒu víi tiÕng ån cÇn ®−îc bít giê lµm viÖc hoÆc cã thÓ bè

trÝ xen kÏ c«ng viÖc ®Ó cã nh÷ng qu·ng nghØ thÝch hîp.

-Kh«ng nªn tuyÓn lùa nh÷ng ng−êi m¾c bÖnh vÒ tai lµm viÖc ë nh÷ng n¬i cã nhiÒu tiÕng ån.

víi tiÕng ån cµng sím cµng tèt.

IV.§Ò phßng vµ chèng t¸c h¹i cña rung ®éng:

1.BiÖn ph¸p kü thuËt:

-Thay c¸c bé phËn m¸y mãc thiÕt bÞ ph¸t ra rung ®éng.

-KiÓm tra th−êng xuyªn vµ söa ch÷a kÞp thêi c¸c chi tiÕt m¸y bÞ mßn vµ h− háng hoÆc gia

c«ng c¸c chi tiÕt m¸y ®Æc biÖt ®Ó khö rung.

-NÒn bÖ m¸y thiÕt bÞ ph¶i b»ng ph¼ng vµ ch¾c ch¾n. C¸ch ly nh÷ng thiÕt bÞ ph¸t ra ®é rung

lín b»ng nh÷ng r·nh c¸ch rung xung quanh mãng m¸y.

1.TÊm c¸ch rung thô ®éng 2.Lß xo 3.NÒn rung ®éng 4.H−íng rung ®éng

H×nh 2.1: C¸c gi¶i ph¸p kü thuËt chèng rung ®éng

-Thay sù liªn kÕt cøng gi÷a nguån rung ®éng vµ mãng cña nã b»ng liªn kÕt gi¶m rung kh¸c

®Ó gi¶m sù truyÒn rung ®éng cña m¸y xuèng mãng.

- 24 -

2.BiÖn ph¸p tæ chøc s¶n xuÊt:

-NÕu c«ng viÖc thay thÕ ®−îc cho nhau th× nªn bè trÝ s¶n xuÊt lµm nhiÒu ca kÝp ®Ó san sÏ møc

®é tiÕp xóc víi rung ®éng cho mäi ng−êi.

-Nªn bè trÝ ca kÝp s¶n xuÊt b¶o ®¶m gi÷a 2 thêi kú lµm viÖc ng−êi thî cã qu¶ng nghØ dµi

kh«ng tiÕp xóc víi rung ®éng.

®éng truyÒn ®Õn c¬ thÓ khi cã rung ®éng chung hoÆc lªn phÇn c¬ thÓ tiÕp xóc víi vËt rung

®éng.

-Giµy v¶i chèng rung: cã miÕng ®Öm lãt b»ng cao su trong ®ã cã g¾n 6 lß xo. ChiÒu dµy

miÕng ®Öm 30mm, ®é cøng cña lß xo ë phÇn gãt 13kg/cm, ë phÇn ®Õ 10.5kg/cm. Khi tÇn sè

rung ®éng tõ 20-50Hz víi biªn ®é t−¬ng øng tõ 0.4-0.1mm th× ®é t¾t rung cña lo¹i giµy nµy

®¹t kho¶ng 80%.

-G¨ng tay chèng rung: ®−îc sö dông khi dïng c¸c dông cô cÇm tay rung ®éng hoÆc ®Çm rung

bÒ mÆt. Yªu cÇu chñ yÕu lµ h¹n chÕ t¸c dông rung ®éng ë chç tËp trung vµo tay. Sö dông

g¨ng tay cã líp lãt ë lßng bµn tay b»ng cao su xèp dµy sÏ lµm gi¶m biªn ®é rung ®éng víi tÇn

sè 50Hz tõ 3-4 lÇn. Dïng g¨ng tay chèng rung cã lãt cao su ®µn håi gi¶m sù truyÒn ®éng

rung ®éng ®i 10 lÇn.

4.BiÖn ph¸p y tÕ:

-Kh«ng nªn tuyÓn dông nh÷ng ng−êi cã c¸c bÖnh vÒ rèi lo¹n dinh d−ìng thÇn kinh, m¹ch

m¸u ë lßng bµn tay lµm viÖc tiÕp xóc víi rung ®éng.

§6 chiÕu s¸ng trong s¶n xuÊt

I.ý nghÜa viÖc chiÕu s¸ng trong s¶n xuÊt:

-ChiÕu s¸ng hîp lý trong c¸c phßng s¶n xuÊt vµ n¬i lµm viÖc trªn c¸c c«ng tr−êng vµ trong xÝ

-ThÞ lùc m¾t cña ng−êi lao ®éng phô thuéc vµo ®é chiÕu s¸ng vµ thµnh phÇn quang phæ cña

nguån s¸ng:

· §é chiÕu s¸ng ¶nh h−ëng rÊt lín ®Õn thÞ lùc. §é chiÕu s¸ng ®¹t tíi møc quy ®Þnh cña

m¾t ph¸t huy ®−îc n¨ng lùc lµm viÖc cao nhÊt vµ ®é æn ®Þnh thÞ lùc m¾t cµng bÒn.

· Thµnh phÇn quang phæ cña nguån s¸ng còng cã t¸c dông lín ®èi víi m¾t, ¸nh s¸ng

mµu vµng, da cam gióp m¾t lµm viÖc tèt h¬n.

-Trong thùc tÕ s¶n xuÊt, nÕu ¸nh s¸ng ®−îc bè trÝ ®Çy ®ñ, mµu s¾c cña ¸nh s¸ng thÝch hîp th×

n¨ng suÊt lao ®éng t¨ng 20-30%. NÕu kh«ng ®¶m b¶o lµm cho m¾t chãng mái mÖt, dÉn tíi

-ViÖc tæ chøc chiÕu s¸ng hîp lý ®Ó phôc vô s¶n xuÊt trªn c«ng tr−êng, trong xÝ nghiÖp, kho

tµng, nhµ cöa ph¶i tho¶ m·n nh÷ng yªu cÇu sau:

- 25 -

· §¶m b¶o ®é s¸ng ®Çy ®ñ cho thi c«ng ë tõng m«i tr−êng s¶n xuÊt, kh«ng chãi qu¸

hoÆc kh«ng tèi qu¸ so víi tiªu chuÈn quy ®Þnh.

· Kh«ng cã bãng ®en vµ sù t−¬ng ph¶n lín.

nh×n. ¸nh s¸ng ph¶i chiÕu ®óng xuèng c«ng cô hoÆc vËt phÈm ®ang s¶n xuÊt b»ng c¸c

lo¹i chao ®Ìn kh¸c nhau.

· HÖ thèng chiÕu s¸ng ph¶i tèi −u vÒ mÆt kinh tÕ.

II.T¸c h¹i cña viÖc chiÕu s¸ng kh«ng hîp lý:

1.§é chiÕu s¸ng kh«ng ®Çy ®ñ:

-NÕu lµm viÖc trong ®iÒu kiÖn chiÕu s¸ng kh«ng ®¹t tiªu chuÈn, m¾t ph¶i ®iÒu tiÕt qu¸ nhiÒu

thiÕu ¸nh s¸ng kÐo dµi sÏ sinh ra tËt cËn thÞ.

-NÕu ¸nh s¸ng qu¸ nhiÒu, sù phËn biÖt c¸c vËt bÞ nhÇm lÉn dÉn ®Õn lµm sai c¸c ®éng t¸c vµ do

®ã sÏ x¶y ra tai n¹n trong lao ®éng, ®ång thêi gi¶m n¨ng suÊt lao ®éng vµ chÊt l−îng s¶n

phÈm.

2.§é chiÕu s¸ng qu¸ chãi:

-NÕu c−êng ®é chiÕu s¸ng qu¸ lín hoÆc bè trÝ chiÕu s¸ng kh«ng hîp lý sÏ dÉn ®Õn t×nh tr¹ng

nh×n tõ tr−êng ¸nh s¸ng th−êng sang tr−êng ¸nh s¸ng chãi vµ ng−îc l¹i→lµm gi¶m sù thô

c¶m cña m¾t, lµm gi¶m n¨ng suÊt lao ®éng, t¨ng phÕ phÈm vµ x¶y ra tai n¹n lao ®éng.

III.§é räi vµ tiªu chuÈn chiÕu s¸ng:

1.Kh¸i niÖm vÒ ®é räi E:

-§Ó x¸c ®Þnh ®iÒu kiÖn vµ tr×nh ®é cña thiÕt bÞ ¸nh s¸ng, ng−êi ta dïng kh¸i niÖm vÒ ®é s¸ng

cña bÒ mÆt ®−îc chiÕu s¸ng hay ®é räi. §é räi E lµ mËt ®é quang th«ng bÒ mÆt tøc lµ quang

th«ng ®æ lªn 1 bÒ mÆt x¸c ®Þnh, nã b»ng tû sè quang th«ng F ®èi víi diÖn tÝch bÒ mÆt ®−îc

chiÕu s¸ng S:

Trong ®ã:

+E: ®é räi (lx-lux).

+F: quang th«ng (lm-luymen).

+S: diÖn tÝch (m2).

2.Tiªu chuÈn chiÕu s¸ng:

-Tiªu chuÈn chiÕu s¸ng chung cho mäi lÜnh vùc s¶n xuÊt ®−îc quy ®Þnh trong quy ph¹m

chiÕu s¸ng.

-Trªn c«ng tr−êng vµ xÝ nghiÖp, ®é räi ®−îc x¸c ®Þnh bëi ®é chÝnh x¸c cña sù nh×n khi lµm

viÖc cµ c¸c yªu cÇu ®¶m b¶o an toµn trªn khu vùc lµm viÖc.

E = (2.3)

- 26 -

· Trªn c«ng tr−êng:

Trong khu vùc thi c«ng: 2lx.

Trªn ®−êng «t«: 1-3lx.

Trªn ®−êng s¾t: 0.5lx

· C«ng t¸c bèc dì vµ vËn chuyÓn lªn cao: 10lx.

· C«ng t¸c lµm ®Êt, ®ãng cäc, lµm ®−êng: 5-10lx.

· C«ng t¸c l¾p ghÐp cÊu kiÖn thÐp, bªt«ng vµ gç: 25lx.

· C«ng t¸c bªt«ng vµ bªt«ng cèt thÐp: 25lx.

· C«ng t¸c méc vµ ®ãng bµn ghÕ: 50lx.

· C«ng t¸c lµm m¸i: 30lx.

· C«ng t¸c hoµn thiÖn:

Tr¸t, l¸t, l¸ng, s¬n: 25-50lx.

Lµm kÝnh: 75lx.

IV.Ph−¬ng ph¸p chiÕu s¸ng trong s¶n xuÊt:

n¬i lµm viÖc, tuú thêi gian kh¸c nhau mµ sö dông 1 trong 3 lo¹i ¸nh s¸ng trªn. Trong tÊt c¶

tr−êng hîp ®Òu nªn lîi dông ¸nh s¸ng tù nhiªn v× rÎ tiÒn nhÊt vµ cã ¶nh h−ëng tèt ®èi víi con

ng−êi.

1.ChiÕu s¸ng tù nhiªn:

-Cã thÓ cã c¸c c¸ch:

· ChiÕu s¸ng qua cöa trêi hoÆc cöa sæ lÊy ¸nh s¸ng trªn cao.

· ChiÕu s¸ng qua cöa sæ t−êng ng¨n.

· ChiÕu s¸ng kÕt hîp 2 h×nh thøc trªn.

-§Æc ®iÓm ¸nh s¸ng tù nhiªn lµ nã thay ®æi trong ph¹m vi rÊt lín, phô thuéc thêi gian trong

ngµy, mïa trong n¨m vµ thêi tiÕt. Trong mét thêi gian ng¾n ®é chiÕu s¸ng tù nhiªn cã thÓ

thay ®æi kh¸c nhau 1 vµi lÇn → cho nªn ®é chiÕu s¸ng trong phßng kh«ng nªn ®Æc tr−ng vµ

-ChiÕu s¸ng tù nhiªn trong c¸c phßng cã thÓ ®Æc tr−ng b»ng ®¹i l−îng t−¬ng ®èi, tøc lµ cho

biÖt ®é chiÕu s¸ng bªn trong phßng tèi h¬n hay s¸ng h¬n ®é chiÕu s¸ng bªn ngoµi th«ng qua

hÖ sè gäi lµ hÖ sè chiÕu s¸ng tù nhiªn e:

Lo¹i bãng trong vµ mê Lo¹i 2 ®Ìn huúnh quang

dông ®ã, ng−êi ta th−êng dïng chao ®Ìn (lo¹i chiÕu th¼ng ®øng, ph¶n chiÕu vµ khuÕch t¸n).

-Møc ®é b¶o vÖ m¾t khái tia chãi x¸c ®Þnh bëi gãc á ®−îc t¹o nªn bëi ®−êng n»m ngang ®i

bãng ®Ìn.

b/§Ìn huúnh quang:

-Lo¹i nµy ngµy cµng ®−îc sö dông réng r·i trong 1 sè lÜnh vùc c«ng nghiÖp, ®Æc biÖt lµ n¬i

-−u ®iÓm:

vµi lÇn, hÇu nh− gÇn xo¸ ®−îc ¸nh s¸ng ®Ìn vµ ¸nh s¸ng tù nhiªn.

· VÒ c¸c chØ tiªu kinh tÕ, ®Ìn huúnh quang tiªu thô Ýt ®iÖn, ph¸t quang tèt vµ thêi gian

-Nh−îc ®iÓm:

· ChÞu ¶nh h−ëng cña m«i tr−êng xung quanh, kÕt cÊu ®Ìn phøc t¹p.

· Hay bÞ nhÊp nh¸y ®èi víi m¹ng ®iÖn xoay chiÒu.

-Néi dung lµ x¸c ®Þnh sè l−îng ®Ìn chiÕu vµ c«ng suÊt chung cña chóng khi biÕt diÖn tÝch cÇn

chiÕu s¸ng vµ tiªu chuÈn chiÕu s¸ng.

ph¸p ®¬n gi¶n nhÊt nh−ng kÐm chÝnh x¸c h¬n c¸c ph−¬ng ph¸p kh¸c. Th−êng dïng trong

thiÕt kÕ s¬ bé, kiÓm nghiÖm kÕt qu¶ cña c¸c ph−¬ng ph¸p kh¸c vµ so s¸nh tÝnh kinh tÕ cña hÖ

thèng chiÕu s¸ng.

-Theo ph−¬ng ph¸p nµy, ®é räi ®−îc x¸c ®Þnh theo c«ng suÊt riªng:

-Sè l−îng ®Ìn ®−îc x¸c ®Þnh:

P × S

Trong ®ã:

+n: sè ®Ìn.

+S: diÖn tÝch khu vùc chiÕu s¸ng (m2).

+Pd: c«ng suÊt bãng ®Ìn (W).

®Ìn x¸c ®Þnh. ChiÒu cao treo ®Ìn h phô thuéc vµo c«ng suÊt ®Ìn, sù ph¶n chiÕu vµ trÞ sè gãc

b¶o vÖ á. Kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c ®Ìn th−êng lÊy b»ng 1.5-2.5 lÇn chiÒu cao h.

V.§Ìn pha chiÕu s¸ng:

kho b·i lín kh«ng thÓ bè trÝ c¸c ®Ìn chiÕu th−êng trªn bÒ mÆt cÇn chiÕu. Khi ®ã dïng ®Ìn

pha chiÕu s¸ng.

· §Ìn pha r·i ¸nh ¸ng cã chïm s¸ng to¶ ra t−¬ng ®èi réng nhê bé phËn ph¶n chiÕu b»ng

kÝnh tr¸ng b¹c h×nh parabol. Lo¹i nµy th−êng ®−îc sö dông ®Ó chiÕu s¸ng c¸c diÖn

· §Ìn pha ®Ó chiÕu s¸ng mÆt ®øng.

c¸c trô cao. Trªn mçi trô cã thÓ ®Æt 1 ®Ìn hoÆc côm nhiÒu ®Ìn. Còng cã thÓ lîi dông c«ng

tr×nh cao s½n cã ®Ó ®Æt ®Ìn nh− giµn gi¸o, trô th¸p cÇn trôc,...

-§Ó chiÕu s¸ng c¸c diÖn tÝch lín trªn 1ha, theo kinh nghiÖm ng−êi ta ghÐp côm ®Ìn pha khi

møc tiªu chuÈn chiÕu s¸ng cao vµ trong nh÷ng tr−êng hîp theo ®iÒu kiÖn thi c«ng bè trÝ nhiÒu

trô ®Ìn ®−îc, lóc nµy kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c trô ®Ìn cho phÐp tíi 400-500m.

-TÝnh to¸n chiÕu s¸ng b»ng ®Ìn pha cÇn chó ý ®Õn ®Æc ®iÓm riªng lµ thiÕt bÞ chiÕu ®Æt

®Ìn trong mÆt ph¼ng ®øng vµ gãc quay ô trong mÆt ph¼ng ngan